20210911 Lâu-tiōng-kèng hóng-būn, tē 156 chi̍p, tiān-sī-kio̍k "Seqalu"／劉仲敬訪談156《斯卡羅》
20210911 Lâu-tiōng-kèng hóng-būn, tē 156 chi̍p, liân-sio̍k-kio̍k "Seqalu"
20210911 劉仲敬訪談第156集《斯卡羅》
Chiâu-húi ha̍k-īⁿ:
Chit lé-pài siūⁿ-beh chhéng-kàu a-î ê sī, Tâi-oân chòe-kīn ū chi̍t-chhut kài hang ê liân-sio̍k kio̍k, kiò-chò "Seqalu". Chit-ê kò͘-sū hoat-seng tī 1867 nî, Bí-kok siong-chûn "Rover hō" tú-tio̍h hong-thai khò-ta liáu-āu, cha̍p-kúi miâ kiâⁿ-chûn-lâng tī Hêng-chhun-poàn-tó, to̍h-sī í-chá ê Lông-kiau chiūⁿ-hōaⁿ, hō͘ tong-tē ê goân-chū-bîn tòng-chò te̍k-jîn, tō hō͘ Pâi-oân-cho̍k ê goân-chū-bîn àn-chiàu in ê koàn-sì-hoat sat-hāi. Tāi-chì hoat-seng liáu-āu, Bí-kok ê Ē-mn̂g léng-sū Lí-sian-tek iau-kiû Chheng-kok tiâu-têng chhú-hoa̍t hiong-chhiú. M̄-koh Chheng-kok tiâu-têng bô siūⁿ-beh koán, soeh sī chheⁿ-hoan m̄ tī in ê thóng-tī hoān-ûi lāi-té. Bí-kok bô-hoat-tō͘, chí-hó hā-lēng phài-peng thó-hoa̍h, m̄-koh in iū-koh phah su Pâi-oân-cho̍k ê goân-chū-bîn. Tī Eng-kok seng-lí-lâng Pit-kî-lîn ê cháu-chông chi-hā, Lí-sian-tek kah Lông-kiau cha̍p-peh-siā ê "tōa-kó͘-thâu", iah to̍h-sī thâu-ba̍k Toketok, chhiam-tēng liáu "Lâm-kah-chi-bêng". Che sī Tâi-oân kah gōa-kok chhiam-tēng ê thâu chi̍t-ê hia̍p-gī, mā tì-sú āu--lâi Ji̍t-pún chìn-ji̍p Tâi-oân ê "Bó͘-tan-siā sū-kiān", ín-khí Ji̍t-pún tùi Tâi-oân ê cheng-toa̍t.
剿匪學院：本週想請教您的問題是，關於台灣最近熱播一部電視劇叫做《斯卡羅》。這個故事的發生背景是在1867年，美國商船羅妹號遭遇風暴觸礁以後，十幾名的船員在恆春半島的這一帶古稱瑯嶠這一帶上岸後，被當地原住民視為是入侵者，所以就遭到了排灣族的原住民按其習慣法殺害。事發以後，美國的廈門領事李仙得就要求清廷要懲辦兇手，但是清廷卻消極地表示，生番並不在清國的統治範圍內。美國於是只好下令要出兵討伐，結果派出的軍隊卻遭到了排灣族的原住民所擊敗。英國商人必麒麟的居中牽線下，李仙得與瑯嶠十八社的大股頭，也就是頭目卓杞篤，簽訂了南岬之盟。這是台灣與外國簽訂的第一個協議，也導致了後來日本進入台灣的日本的牡丹社事件，引發了日本對於台灣的權力爭奪。
Kio̍k tiong hō͘ Lí-sian-tek chò hoan-e̍k ê lú-chú-kak, sī kheh-lâng kah goân-chū-bîn seⁿ ê gín-á, tong-sî i ê ka-têng bô hō͘ kheh-chng chiap-siū, chí-hó tòa khì ho̍h-ló-lâng tòa ê Chhâ-siâⁿ kah hoan-hàn kau-kài ê Siā-liâu. Liáu-āu i cháu--khì tong-sî ê Tâi-lâm Hú-siâⁿ chò thong-e̍k. Ūi-tio̍h ho͘ i ê sió-tī ē-tàng lâu tī Tâi-lâm Hú-siâⁿ, i khai-liáu gō͘-cha̍p hoan-gîn, kā in sió-tī ê hō͘-kháu kòa tī chhái-chio̍h-tiûⁿ, i ka-tī mā ài tī léng-sū-koán lāi-té ê i-seng-koán ū thâu-lō͘ thang chia̍h, chiah ē-tàng pó-liû i ka-tī ê hō͘-kháu. Che khòaⁿ khí-lâi tō chhin-chhiūⁿ pian-hō͘-chê-bîn, kā chheⁿ-hoan pìⁿ-chò se̍k-hoân, koh pìⁿ-chò hàn-jîn ê kòe-têng. I chiok hi-bāng i ê sió-tī ē-tàng lâu tī Hú-siâⁿ, mài koh tńg--khì pō͘-lo̍k. M̄-koh i ê sió-tī kah hit-kóa hàn-jîn khó͘-le̍k bōe ha̍h, ia̍h-sī tńg--khì Lông-kiau--ah, liáu-āu i tio̍h koh hō͘ Seqalu chit-ê pō͘-lo̍k ê thâu-ba̍k kā kái-chō tńg-lâi--ah. Nā-sī i hit tong-sî tiàm tī Hú-siâⁿ, bī-lâi i eng-kai to̍h ē pìⁿ-chò hàn-jîn lāi-té ê "bân-kheh".
劇中替李仙得當任翻譯的女主角，是客家人與原住民生番的混血兒，她的家庭在當時不被客家莊所接受，於是她只好在福佬人所居住的柴城（現車城）以及在番漢交界的社寮（現射寮）輾轉求生。她之後到了當時台南的府城當任通譯，為了讓自己的弟弟留在台南府城，花了50番銀將弟弟掛在採石場的戶口裡。她自己也苦於必須要在領事館的醫館裡面有工作，才能夠保留自己的戶口。這看起來非常像是，編戶齊民將生番轉為熟番、再轉為漢人的過程。她非常希望自己的弟弟能夠留在府城，不要再回到部落去，但是她弟弟最終融入不了這些漢人苦力的圈子，最終他還是回去了琅嶠，那麼他又被《斯卡羅》這個部落的頭目給改造回來了。如果他當時留在府城的話，未來他應該就會變成漢人裡面的閩客。
Chia--ê soaⁿ-bîn nā-sī chiap-siū liáu pian-hō͘-chê-bîn ê seng-oa̍h hong-sek, ùi Tâi-oân ê pō͘-lo̍k kiâⁿ kàu hoan-hàn kau-kài, koh lâi sī Hú-siâⁿ, ê chit-ê kòe-têng, chāi góa khoaⁿ khí-lâi, ká-ná ū sêng kīn-tāi Siong-sai thó͘ ka-cho̍k hā soaⁿ kàu Lô͘-té, koh ùi Lô͘-té sóa kàu Tn̂g-soa, Pak-kiaⁿ ia̍h-sī Siōng-hái ê kòe-têng. Lí līn-ûi tī Chheng-tiâu tī-Tâi ê kòe-têng tiong, kàu-bóe sī bân-kheh lâi Tâi ê Tn̂g-soaⁿ î-bîn khah chē, ia̍h-sī chiap-siū pian-hō͘-chê-bîn pìⁿ-chò bân-kheh ê goân-chū-bîn koh khah chē? Jî-chhiáⁿ góa it-ti̍t hoâi-gî chi̍t-kiāⁿ tāi-chì, to̍h-sī ùi bo̍k-chiân ê sú-liāu khòaⁿ--lâi, Chheng-tī tāi-iok nn̄g-pah nî ê sî-kan lāi-té, Jû-kàu kā goân-chū-bîn pìⁿ-chò pian-hō͘-chê-bîn ê sok-tō͘ kài-sêng ia̍h-koh bô Ji̍t-tī hit ngó͘-cha̍p nî chiah kín, chhiáⁿ-mn̄g che sī siáⁿ-mih khoán ê goân-in chō-sêng--ê?
這些山民一旦接受了編戶齊民的生活方式，從台灣的部落裡到番漢交界，最終再來到府城這個過程，我在近代裡面看起來好像有點類似，湘西土家族下山到了婁底，再從婁底到長沙或者北京上海這樣的一個過程。您認為在清朝治台的過程裡，到底是閩客來台的唐山移民比較多、還是接受編戶齊民而主動地閩客化了的原住民比較多呢？而且我一直懷疑件事，就是從目前看到的史料來看，清治接近200年的時間中，儒教將台灣原住民轉化成為編戶齊民的速度，似乎還沒有日治的那五十年來得快，想請教一下阿姨這是什麼原因造成的？
Lâu-tiōng-kèng:
It-tēng sī goân-chū-bîn tiông-sin hoat-bêng, kā ka-tī pìⁿ-chò hàn-jîn khah chē, kīn-tāi lóng sī án-ne. Kî-si̍t kīn-tāi ê bîn-cho̍k, pau-koat chi̍t-kóa hoán-tùi si̍t-bîn-chú-gī ê bîn-cho̍k, pí-jū-kóng Russia tè-kok ê muslim kah Ìn-nî ê muslim, chú-iàu sī si̍t-bîn tong-kio̍k hoat-bêng--ê. In-ūi in su-iàu chi̍t-ê ē-tàng ha̍p-lí kau-sia̍p ê tùi-siōng. Só͘-í in ē iau-kiû Iû-thài siā-khu soán chhut in ka-tī ê Rabbi chò tāi-piáu. To̍h ká-ná ū chi̍t kang ú-tiū-lâng lâi-kàu tē-kiû, kóng chi̍t kù "chhōe lín thâu-ke chhut-lâi kóng." to̍h ē-tàng kái-koat só͘-ū tāi-chì kāng-khoán, in su-iàu ū chi̍t-ê léng-tō, siōng hó sī chi̍t-ê ē-tàng koán-lí só͘-ū tāi-chì, thóng-it só͘-ū ì-kiàn ê hū-chek-jîn.
劉仲敬：
肯定是原住民重新發明的數量比較多，近代以前情況基本都是這樣子的。其實近代的民族，包括一些反殖民主義民族，比如說俄羅斯帝國的穆斯林和印尼的穆斯林，主要是殖民當局發明出來的，因為他們需要有一個合理的交涉對象，他們可以跟成建制的穆斯林打交道，這就跟猶太社區，他們會要求猶太社區選出自己的拉比當代表，因為帝國的基層官府需要有一個，就像外星人來到地球一樣：「找你們的領導來」。他們需要有一個領導，而且領導最好是能夠管理整個系統的那種領導，能夠讓他們統一意見的那種領導。
To̍h in-ūi án-ne, I-su-lân-kàu ê kàu-huat ha̍k-ka pí sìn chē-sîn-kàu ê pō͘-lo̍k thâu-lâng koh khah ū lō͘-iōng. M̄-koán sī Hô-lân-lâng ia̍h-sī Huat-kok-lâng lóng sī án-ne siūⁿ--ê. I-su-lân-kàu tī Sai-hui ê soan-thoân, chú-iàu lóng sī Huat-kok tī bú--eh. Sui-jiân kīn-tāi ê "pe̍h-chó" kap bîn-cho̍k hoat-bêng ka, tiāⁿ-tiāⁿ kā tī Sai-hui ê I-su-lân-kàu tè-kok tòng-chò sī hoán-tùi se-hong si̍t-bîn tè-kok ê le̍k-liōng, m̄-koh tī Huat-kok-lâng cheng-ho̍k in chìn-chêng, Sai-hui ê muslim kok-ka tiong ê muslim kah Tang-lâm-a chiok chē só͘-chāi ê muslim kāng-khoán, kan-na sī chi̍t-chióng thóng-tī sin-hūn. Iah to̍h-sī kóng, it-poaⁿ-lâng kah it-poaⁿ pō͘-lo̍k bîn lóng bōe sī muslim, in kan-na ē kah in goân-té ê thâu-ba̍k kah ang-î pôaⁿ-nóa. Kah chit-má chiok chē lâng ê ìn-siōng tian-tò-péng, sìn I-su-lân-kàu ê téng-chàn jîn-bu̍t kî-si̍t bô hèng-chhù kā in siā-hōe ê hā-chân kái-chō sêng muslim. In-ūi tùi in lâi kóng, I-su-lân-kàu sī chi̍t-ê bé-bē hòe-pè kah ki-su̍t ê koán-tō, ē-tàng kā Sai-hui ê n̂g-kim sàng-khì Tē-tiong-hái bē, ōaⁿ bú-khì kah thóng-tī choan-ka tńg--lâi, thóng-tī choan-ka ū chiap-siū kòe it-tēng thêng-tō͘ ê kàu-haut ha̍k-ka hùn-liān, ē-tàng kāng sî-chūn thóng-tī chiok chē pō͘-lo̍k, che tùi tè-kok ê ûi-chhî sī it-tēng ài--ê. Nā-sī kóng beh kā múi chi̍t-ê pō͘-lo̍k ê jîn-bîn pìⁿ-chò muslim, in bô hit-ê hèng-chhù.
所以伊斯蘭教教法學家，比信奉多神教的部落領袖要好，無論是荷蘭人還是俄國人都是這樣幹的，伊斯蘭教在西非的傳播，其實主要是法國在幹的事情。儘管現代的白左和民族發明家，往往把西非的伊斯蘭教帝國，說是反對西方殖民帝國的力量，其實在法國人徵稅以前，西非的穆斯林國家當中的穆斯林和東南亞很多地方的穆斯林一樣，是一種統治身分，也就是說普通人、普通部落民是不會是穆斯林的，而是會跟他們原來的酋長、巫師打交道。而跟現代有很多人對伊斯蘭教的印象相反，伊斯蘭教並無興趣──這裡的伊斯蘭教指的信奉伊斯蘭教的上層人物──並無興趣把他們的社會下層改造成為穆斯林，因為伊斯蘭教對他們來說，是一個貿易貨幣和技術的通道，可以把西非的黃金，賣到地中海地區去，換回主要是武器以及接受過一定教法學家訓練、能夠進行跨部落統治的統治專家，這對於建立帝國來說是必須的。至於把各部落的人民變成穆斯林，他們對此是沒興趣的。
Só͘-í kóng si̍t-chāi--ê, tī Huat-kok cheng-ho̍k chìn-chêng, Sai-hui chiok chió muslim, sī ùi Huat-kok cheng-ho̍k liáu-āu, muslim chiah khai-sí tāi-liōng cheng-ka. In-ūi Huat-kok chèng-hú thè I-su-lân-kàu thoân-kàu-sū pān ha̍k-hāu, thê-seng in ê kàu-io̍k thêng-tō͘, ùi in lāi-té sán-seng ê I-su-lân-kàu siong-thoân kap Tang-lâm-a hit khoán chò-chhân ê bô kāng, sī tè-kok chú-gī ē-tàng ha̍p-chok ê tùi-siōng. To̍h chhin-chhiūⁿ tōa kong-si su-iàu pún-tē ê sió kong-si, sió kong-si ē-tàng àn-chiàu tōa kong-si ê su-iàu seng-sán mi̍h-kiāⁿ, kap kok-chè keng-chè thé-hē kap-sòaⁿ. Nā-sī hit-kóa pí I-su-lân-kàu-hòa ê seng-lí-lâng koh khah lo̍k-ngó͘ ê chêng-hiān-tāi pō͘-lo̍k cho͘-chit, oân-choân bô-hoat-tō͘ ka-ji̍p hiān-tāi keng-chè thé-hē. Iah to̍h-sī kóng, nā-sī bô I-sû-lan-kàu seng-lí-lâng, si̍t-bîn chèng-hú to̍h
bô kàu-gia̍h ê sòe-kim thang siu. Si̍t-bîn chèng-hú kap muslim thoân-thé ha̍p-chok, to̍h ē-tàng the̍h-tio̍h chiok chē hó-mi̍h, siōng tiōng-iàu ê to̍h sī sòe-kim, in-ūi si̍t-bîn-tē ài khò châi-chèng lī-sûn lâi ûi-chhî. Só͘-í tiāⁿ-tiāⁿ ē thiaⁿ tio̍h thoân-kàu-sū leh oàn-chheh Eng-kok tang-ìn-tō͘ kong-si kā in ê thoân-kàu sū-gia̍p chó͘-gāi. Pí Eng-kok koh khah hiān-si̍t ê Huat-kok si̍t-bîn-tē, kah keng-kòe Napoleon chiàn-cheng chiap-siū khé-bông chú-gī ê Hô-lân tang ìn-tō͘ kong-si mā sī án-ne. Chia ū chi̍t tiâu kài-sòaⁿ, 17 sè-kí chìn-chêng, Ki-tok-kàu ê thoân-kàu-sū ū-hoat-tō͘ éng-hióng Spain kah Portugal ê si̍t-bîn-chiá. M̄-koh 17 sè-kí liáu-āu, iû-kî sī Napoleon chiàn-cheng liáu-āu, si̍t-bîn tong-kio̍k it-poaⁿ lóng sī hoán-tùi thoân-kàu-sū, chi-chhî in hō chò “pún-tē chong-kàu”, m̄-koh kî-si̍t sī sin ê chong-kàu, tōa-pō͘-hūn sī I-su-lân-kàu. Chit khoán chong-kàu tī tē 3 sè-kài tāi-liōng hòng-sàng, tùi in ê thóng-tī ū chin tōa ê hó-chhù.
所以實際上，在法國征服以前，西非的穆斯林是很少的，法國征服以後，穆斯林才大量的增加，因為法國政府對伊斯蘭傳教士辦他們的學校，提高教育水平，同時產生出來的伊斯蘭教商團和東南亞的伊斯蘭教商團土司的稻米開圳集團的前身不太一樣，是帝國主義商業的適當交涉對象。就等於是大公司需要有本地小公司，小公司能夠根據大公司要求產出相應的產品，對接到國際經濟體系當中。而真正的比這些伊斯蘭教化的經營者更加落伍的、更加前現代的部落組織，根本無法進入現在經濟體系，也就是說，會使殖民政府得不到足夠的稅收。因此殖民政府能夠通過穆斯林團體的交涉中得到很多好處，稅收方面的好處尤其重要，因為殖民地主要是依靠財政利益來維持的，所以傳教士一般是抱怨英國東印度公司反對英國傳教士傳教事業諸如此類的。比英國更加世俗化的法國殖民地和經過拿破崙戰爭以後接受啟蒙主義思想的荷蘭東印度公司當然就更是這個樣子了。等於這裡面是有個分界線的，大體上來講，在十七世紀以前，才是基督教傳教士能夠對西班牙、葡萄牙的殖民者有很大影響的階段，十七世紀以後，特別是拿破崙戰爭以後，殖民當局一般都是反對傳教士的，支持被他們稱為土著宗教，其實就是新產生的宗教，主要是伊斯蘭教，在第三世界大量傳播，以便符合他們的統治利益的作法。
Jû-kàu tī chit hong-bīn mā sī kāng-khoán, Jû-kàu phó͘-ki̍p kàu-io̍k, nā-sī khò Sòng-Bêng sî-tāi ê thoân-thóng hong-sek khì chò, 500 tang ê sî-kan lāi-té, kan-na ē-tàng éng-hióng kúi ê thâu-ba̍k niā-niā, tùi ki-chân ê peh-sèⁿ ia̍h-sī bô éng-hióng. Ài ū kīn-tāi-hòa ê kok-ka le̍k-liōng chi-chhî, chiah ū-hoat-tō͘ phó͘-ki̍p. Ji̍t-pún-lâng mā sī àn-sǹg, nā-sī Jû-kàu ē-tàng phó͘-ki̍p kàu Tâi-oân kē-tē, in khah ū-hoat-tō͘ kah Tâi-oân lâng kau-sia̍p, mā khah ē-tàng siu ū sòe-kim. Só͘-í in to̍h kah Hô-lân-lâng soan-thoân I-su-lân-gàu kāng-khoán, tī Tâi-oân soan-thoân Jû-kàu. Lán ài chù-ì, chia ū chi̍t-ê kīn-tāi-hòa ê būn-tê, to̍h sī kīn-tāi í-chêng ê "tông-hòa", it-poaⁿ sī bô hoat-tō͘ chhim-ji̍p ki-chân, á-bô to̍h sī ē pìⁿ-chò kah goân-té chha-kài-chē ê mi̍h-kiāⁿ. Choa̍t-tùi chú-gī kok-ka sán-seng chìn-chêng lóng sī án-ne, choa̍t-tùi chú-gī kok-ka sī kīn-tāi bîn-cho̍k kok-ka ê khai-sí, bîn-cho̍k kok-ka sán-seng liáu-āu, hoat-bêng bîn-cho̍k ê kòe-têng tiong, iû-hì kui-chik hō͘ lâng kái-piàn khì, chiah chhut-hiān liáu chit-má lán tòng-chò sī lí-só͘-tong-jiân ê chē chē hiān-siōng.
當然儒教在這方面並不例外，儒教普及教育，依靠傳統的方式，比如這裡的傳統方式不是指的漢唐的儒教而是指宋明的儒教，朱子那個時代的儒教，按他們的傳統方式的話，五百年時間都只能夠搞定幾個土司頭目，對基層人民是沒有影響的。必須要有近代化的國家力量支持，他才能夠普及，日本人當然也是認為，儒教普及到台灣低地，對他們來說比直接跟部落區打交道，至少在財政上有利益的多，所以他們在財政上是，像荷蘭人支持穆斯林一樣支持儒教傳播。儒教傳播跟前現代的伊斯蘭傳播，這點我們要注意，這裡面是有個近代化問題，就是宗教和文化的標籤還沒有那麼重要，就是近代化以前的同化，經常是不能深入基層的，或是在反覆涵化的過程中，會產生出跟原來差別很大的東西。這主要就是一個，可以說是絕對主義國家產生以前都是這樣，絕對主義國家是近代民族國家（……），民族國家產生以後，他發明民族的過程，改變了原先的遊戲規則，才會產生出我們現在人認為是理所當然的各種現象。
Tang-lâm-a ê pō͘-lo̍k thâu-ba̍k, chiap-siū chiok chē sin ê bûn-hòa, iū-koh kái-piàn siūⁿ-hoat, pàng-sak chi̍t-kóa kòe-khì í-keng chiap-siū ê bûn-hòa, sī tiāⁿ-tiāⁿ hoat-seng ê tāi-chì. To̍h chhin-chhiūⁿ sī Kńg-sai hia--ê thâu-ba̍k, tī Bông-kó͘ tè-kok sî-tāi, in ē hō chi̍t-kóa kài sêng Bông-kó͘-lâng ê miâ. Āu--lâi ōaⁿ-chò Bîng-kok, in koh ka-tī ōaⁿ liáu chi̍t-kóa kài sêng sī hàn-jîn ê miâ. Tiāⁿ-tiāⁿ ē hoat-hiān, kāng chi̍t-ê thâu-ba̍k ê cho̍k-phó͘ lāi-té, kāng chi̍t-ê sî-tāi ē ū 2-ê khòaⁿ khí-lâi sī bô kāng bîn-cho̍k ê miâ siá tī kāng-khoán ê ūi-tì. Kî-si̍t he eng-kai lóng sī kāng chi̍t-ê lâng chiah tio̍h. Hoān-sè in kah chit-má Myanmar ê 撣 cho̍k sio-kāng, in bô Tiong-kok kài-liām ê miâ-jī. Pí-lû kóng, cha-po͘-lâng lóng hō-chò "tek-siáⁿ-mih", hit ê "tek" kan-na sī tāi-piáu ū tām-po̍h-á tē-ūi ê cha-po͘, m̄ sī in chin-chiàⁿ ê miâ-jī. M̄-koh in-ūi in su-iàu kah gōa-kháu ê lâng kau-sia̍p, só͘-í the̍h-lâi tòng-chòe miâ-jī. Ū-sî sī in ê āu-tāi, siá cho̍k-phó͘ ê sî-chūn, ūi tio̍h tián-hong-sîn, ia̍h-sī ūi-tio̍h hong-piān, soah koh thè in hō chi̍t-ê miâ. Só͘-í bô kāng lâng teh siá le̍k-sú ê sî-chūn, ē kā kāng chi̍t-ê lâng siá chòe bô kāng bîn-cho̍k ê lâng, m̄-koh i ka-tī pún-sin bô "miâ-jī" ê kài-liām.
而東南亞的部落酋長，接受各種文化傳播，又反覆顛倒，這是非常常見的事情。像廣西那些土司，一般來說他們都在蒙古帝國時期，取的都是陳帖木兒、陳孛延這些名字，看起來好像是蒙古人，然後在明國來了以後，他們又給自己換上一批漢名，而且經常出現同一個土司家族的家譜當中，同一個時代，有兩個互不相容的人，好像互不相容的人占據土司的位置。比如說，一個好像是蒙古人的人，和一個好像是漢人的名字，甚麼叫陳宗恕、秦義之類的人和陳孛延、陳帖木兒之類的人，同時佔據同樣的位置。除了事後的攀附和歷史發明以外，有很大的可能性就是，這些好像不同的人物其實是同一個人。他自己弄不好是像現在緬甸的撣族和其他小民族一樣，他沒有中國印象的姓氏名字，比如說男人都叫「德甚麼甚麼」，那個「德」其實表示是有點地位的男性的意思，他也不姓德，但是為了對外交涉，甚至是根本就不是為了對外交涉，他本來就是沒有名字，是後來的歷史編撰家，包括他們自己家譜發明家為了給自己的祖上增加一些勢力，或者是為了敘事清晰些，乾脆給他發明一個名字。在跟蒙古人打交道的時候就發明一個蒙古名，跟明朝皇帝打交道的時候就給他發明了一個漢名，不同的人在寫不同歷史的時候，把同一個人按上不同名字，而他本人很可能沒有姓名這樣的概念，只有像今天緬甸人，和泰北部落那種習慣性的稱謂。
Chia sī kan-na tùi pō͘-lo̍k thâu-ba̍k chiah ū éng-hióng, tùi phó͘-thong pō͘-lo̍k-bîn lâi kóng, in m̄-bián chiap-chhiok in ê koàn-sì-hoat í-gōa ê sè-kài. Tiâu-tāi kái-piàn, chāi-tē-lâng ê seng-oa̍h bô siáⁿ-mih piàn-hòa, kan-na sī pō͘-lo̍k thâu-ba̍k ū chha niā-niā. Kî-si̍t thâu-ba̍k mā chí-sī àn-chiàu sî-kan khì Kùi-lîm chit khoán ê hú-siâⁿ kah liû-kuaⁿ phah chi̍t-siaⁿ chio-ho͘, tńg--khì liáu-āu mā sī ū-sî-chūn ē chhiúⁿ-kiap tiâu-têng. Nā-sī tiâu-têng lī-hāi ê sî-chūn, i ē kóng che sī poān-loān, ài khì kā tìn-ap; nā-sī tiâu-têng lo̍h-soe ê sî-chūn, to̍h kóng: "In goân-té to̍h sī bân-cho̍k, lín-pē koán bōe tio̍h, lín chia--ê ē-kha-chhiú-lâng kā hú-siâⁿ kò͘ hō͘ hó-sè, kā Hoâiⁿ-soaⁿ chē ê bé-bé seng-lí bú hō͘ hó-sè to̍h hó, pa̍t-ê tāi-chì to̍h mài chhap--ah."
這是部落酋長的程度，對於普通部落民來說，他們是不必接觸他們原先習慣法以外的世界的，他們在地圖上，所謂桂林居於巷居兩千年以後，實際上本地居民的生活習俗基本上沒有受到改變，能夠被王朝更迭影響的那是酋長的階級，而酋長其實也只是定期到桂林這樣的府城去跟流官打一下交道，回去以後他們很可能會搶劫朝廷的親使或者幹出諸如此類的事情。有時候朝廷實力強，或想找碴的時候，會說他們是叛亂，實力不強的時候你乾脆就說這本來就是化外之民老子不管，你們守府城的人記住，把橫山寨的買馬的貿易搞好就好，其他事情就不要多負責深思了。
Tī chêng-hiān-tāi ê sî-chūn, tōa-pō͘-hūn ê só͘-chāi lóng sī chit khoán chè-tō͘ bô-chhing-bô-chhó ê chōng-hóng, tī Au-chiu tiong-sè-kí bóe-kî chìn-chêng mā sī án-ne. Choa̍t-tùi chú-gī kok-ka hing-khí liáu-āu, hong-kiàn koan-hē chiah hō͘ lâng phah-phòa. Hong-kiàn koan-hē lāi-té ū chiok chē ho̍k-cha̍p ê goân-sí pō͘-lo̍k koan-hē. Pí-lû kóng, Lithuania tāi-kong kok lāi-té to̍h ū kài-chē ī-cho̍k ê pō͘-lo̍k, chia--ê pō͘-lo̍k hāu-tiong Lithuania tāi-kong, kah Ki-tok-kàu, Thian-chú-kàu, ûi-hō͘ Thian-chú-kàu chiàⁿ-pān ê Germanic chi̍p-thoân koan-hē bô hó. Lithuania tāi-kong jīn-ûi, to̍h sī in-ūi i tùi ī-kàu-tô͘ khoan-iông iú-siān, chiah tit-tio̍h chia--ê lī-hāi ê ī-kàu sū-ping. I ê te̍k-jîn, to̍h chhin-chhiūⁿ Germanic chi̍p-thoân, jīn-ûi to̍h sī in-ūi án-ne, Lô-má Kàu-têng kah Ki-tok-kàu tōa-kok bô eng-kai kā Lithuania tòng-chò Ki-tok-kàu kok-ka. Siang-hong lóng hi-bāng lī-iōng bân-cho̍k tit-tio̍h hó-chhù. Í-chá chi̍t-kóa só͘-chāi kāng sî-chūn sio̍k-î bô kāng lâng, sī chiok chèng-siông--ê. Pí-lû kóng, Prussia lâng tàu-té sī siáⁿ-lâng ê chú-bîn, hoat-lu̍t tē-ūi it-ti̍t sī bô-chheng-bô-chhó. Choa̍t-tùi kun-chú kok heng-khí, bîn-cho̍k kok-ka kiàn-li̍p liáu-āu, chiah khai-sí siūⁿ-beh kā hong-kiàn chè-tō͘ lāi-té ê ho̍k-cha̍p ê koan-hē bú hō͘ chheng-chhó. Nā-bô, hong-kiàn chú-gī kan-na iau-kiû múi chi̍t tè thó͘-tē lóng ài ū chú-lâng niā-niā, chi̍t tè thó͘-tē ē-tàng ū chiok chē chú-lâng, hit tang-sî ê lâng bô "pian-kài" ê kài-liām.
這種制度模糊的狀態，是前現代大多數地方的統治狀態，其實也是歐洲在中世紀晚期以前，正常的統治狀態。而絕對主義國家興起以後，打破了封建關係，封建關係是能夠涵蓋各種複雜的原始部落狀態。像立陶宛大公國，就擁有大量的異教的部落，他們是效忠於立陶宛大公的，對於基督教、對於天主教勢力和以天主教正統性為護符的日耳曼集團的關係不太好，而立陶宛大公正是覺得，因為他對異教徒的寬容政策，使他們得到了一批善戰的蠻族異教士兵，而他的敵人，像是日耳曼集團，就藉此以此理由認為，希望羅馬教廷和基督教大國不承認立陶宛是基督教國家，雙方都是企圖利用蠻族資源為自己牟利。而兩屬地，比如說古老的普魯士人，到底是誰的臣民，法律地位是非常模糊的。絕對君主國開始興起以後，到民族國家完成以後，才要求釐清封建制度當中保留的各種模糊而複雜的多重關係，確定一塊領土只有一個主人，封建主義的原則是沒有無領主的領地，但是一個領地，有多重的領主，這是極其正常的，是必不可少的現象，邊界這個意義是不存在的。
In-ūi án-ne, Chheng-kok koaⁿ-oân kóng Tâi-oân ê hoan-tē bô tī in ê thóng-tī hoān-ûi lāi-té, sī lí-só͘-tong-jiân ê tāi-chì. Pau-koat Au-chiu, chêng-hiān-tāi kok-chè-hòa ê sè-kài lóng sī án-ne. 1830 nî ê sî-chūn, Eng-kok, Hoat-kok, Bí-kok lóng sī sin-hing ê bîn-cho̍k kok-ka, hiān-tāi jîn jīn-ûi eng-kai-jiân ê mi̍h-kiāⁿ, tú-chiah chhut-hiān. Tō chhin-chhiūⁿ 8-kok liân-kun kāng-khoán, Chheng-kok jîn khòaⁿ-tio̍h in ê kun-sū siat-pī, kám-kak chiok sian-chìn, ká-ná Tiong-Sai chha-pia̍t kài tōa, m̄-koh chi̍t-kóa mi̍h-kiāⁿ tī Au-chiu chhut-hiān, mā kan-na 2 tài lâng ê sî-kan niā, ùi Au-chiu kun-tūi koàn-sì sú-iōng chia--ê siat-pī kàu 8-kok liân-kun, mā kan-na chi̍t tài lâng ê sî-kan. Kok-chè hòa thé-hē mā sī án-ne.
所以清國官員對於緬甸和台灣，比如說台灣的番地，不算是清國領土這件事的說法，其實符合包括歐洲在內的前現代國際化的世界。當然這樣對於新興的民族國家，要注意，當時和歐洲人打交道的英法美各國，其實也是新興的民族國家，現在人認為理所當然的這些東西，對他們來說，也是1830年以後，才剛剛設立起來的，有很多東西沒有我們想像的這麼輕易，包括八國聯軍帶的各種軍事設備，使清國人認為中西差異非常巨大，其實那些東西，在歐洲出現，不超過兩代人的時間，使用這些東西的八國聯軍的普通士兵習慣他，也就是他這一代人的事情，國際化體系也是這個樣子的。
Mā sī tī chit-ê sî-chūn, chhiūⁿ Sih-hok-sîng chit khoán chiap-siū kòe it-tēng se-hong kàu-io̍k ê Chheng-kok gōa-kau-koaⁿ, to̍h jīn-ûi ū pit-iàu hoat-bêng "Tiong-kok" ê kài-liām. In-ūi Tōa-Chheng-tè-kok kah Sîn-sèng-Lô-má-tè-kok hit-sî ê Au-chiu kok-ka kāng-khoán, mā kah chêng-hiān-tāi I-su-lân-tè-kok ê kok-ka sio-siāng, i ê pian-kài kah thóng-tī goân-chek lóng bô-chheng-bô-chhó, kāng chi̍t tè tē ū kài chē chú-lâng. Pí-lû kóng, chhin-kīn Myanmar ê pō͘-lo̍k kah thâu-lâng, kah Lithuania pian-kéng ê pō͘-lo̍k sio-kāng, tiāⁿ-tiāⁿ ū kài chē chú-lâng, ta̍k-ke lóng koàn-sì--ah. Chheng-kok lia̍h-chún: tē-1, lín bōe chō-hoán; tē-2, lín kám ū tùi Chheng-kok hông-tè ū chun-kèng? Nā-sī lí bōe chō-hoán, koh tùi hông-tè ū chun-kèng, án-ne to̍h ē-sái--ah. It-ti̍t kàu Kap-ngó͘-chiàn-cheng, Kiong chhin-ông iā sī kóng: Lán thoân-thóng ê chong-phoan koan-hē, sī bô teh koán Tiâu-sián ū 2 ê chong-chú, nā-sī Tiau-sián siūⁿ-beh kā Ji̍t-pún chìn-kòng, mā sī bŏa-kín. Lán kah Tiâu-sián ê chong-phoan koan-hē sī lán ka-tī kóng hō͘ hó to̍h hó--ah.
也就是在這一時期，像薛福成這樣，請注意他們是受過一定西方教育的清國外交官，感到有必要發明中國概念。因為大清帝國和神聖羅馬帝國時代的歐洲諸帝國和諸邦一樣，跟前現代的伊斯蘭帝國和所有國家一樣，他的邊界概念和統治原則是不明確和多重屬地的。比如說親緬甸的各部落和土司，像立陶宛邊境上的各部落一樣，是經常有很多個宗主的，這些大家都是習以為常了。清國認為，這裡面的觀念在於，第一，你們造不到反，第二，對清國皇帝是不是足夠恭敬，如果既不造反、又足夠恭敬的話，我們把這些事情搞清楚有甚麼必要。直到甲午戰爭的恭親王表示說是，我們傳統的宗藩關係是不在乎朝鮮有兩個宗主的，朝鮮如果要另外像日本人進貢，這個並不違反我們的傳統習慣，也不會損害大清國和朝鮮的宗藩關係，因為我們宗藩關係是我們私人承認就行了，就是只要大清和朝鮮雙方承認，宗藩關係就成立了。至於朝鮮還有沒有到其他國家去搞宗藩關係，我們可以不問的。
Kiong chhin-ông hit ê sî-chūn ê gōa-kau-koaⁿ m̄ chai-iáⁿ, kî-si̍t chit-ê khòaⁿ-hoat tī tiong-sè-kí ê Au-chiu mā sī ē thong, chí-sī āu--lâi bîn-cho̍k kok-ka chhut-hiān, chiah ē ho͘ lâng kám-kak koài-koài, kài sêng ài iōng chiàn-cheng a̍h-sī pa̍t-ê pān-hoat kā pian-kài ōe hō͘ chheng-chhó chiah ē-sái. Tiâu-sián nā-bô kiàn-li̍p Tōa-hân-tè-kok, to̍h ài pìⁿ-chò Ji̍t-pún ê phoan-sio̍k, nā-sī kap í-chá kāng-khoán pìⁿ-chò 2-sio̍k-tē, ē ū kài chē mâ-hoân. Tō chhin-chhiūⁿ Lí-sian-tek tú-tio̍h ê mâ-hoân, to̍h sī tùi gōa kau-sia̍p ê mâ-hoân. Hit ê sî-chūn ê léng-sū m̄ sī chèng-hú koaⁿ-oân, sī pòaⁿ-to̍k-li̍p ê siong-thoân chi̍t-pòaⁿ soán-kí chi̍t-pòaⁿ chí-phài ê tāi-piáu, chit-khoán ê siong-thoân ū ê sî-chūn ū hoat-tō͘ ka-tī kiàn-li̍p to̍k-li̍p kok-ka. Mā to̍h sī kóng, siong-thoân gia̍h Lô-má Kàu-têng ia̍h-sī Sîn-sèng-Lô-má-tè-kok ê kháng-páng chhut-khì, hoat-tián kàu it-tēng thêng-tō͘, to̍h ū khó-lêng kiàn-li̍p chi̍t-ê siâⁿ-chhī kiōng-hô-kok. Switzerland kap Florence to̍h sī án-ne, hiān-tāi lâng lóng kā in tòng-chòe to̍k-li̍p ê kok-ka, m̄-koh in kî-si̍t m̄ bat to̍k-li̍p, siōng-chió tī Napoleon chiàn-cheng chìn-chêng, in lóng sī Sîn-sèng-Lô-má-tè-kok ê phoan-sio̍k. Chit-khoán ê phoan-sio̍k sī hi--ê, kan-na kau chi̍t-kóa kòng-phín ì-sù i-su chi̍t-ē niā, hông-tè bōe chhap in ê tāi-chì. Chit-má ê lâng kā in tòng-chòe bîn-cho̍k kok-ka, kî-si̍t in sī phoan-sio̍k-kok, sī lāi-pō͘ chū-tī ê siong-thoân, kan-na sī tī khah hn̄g ê só͘-chāi the̍h pa̍t-lâng ê miâ-hō tián-hong-sîn, m̄-koh in ê tāi-piáu lóng sī in ka-tī soán--ê.
其實這個觀念，恭親王他時代的外交官不知道，這觀念其實在中世紀的歐洲也是成立的，只是在近代民族國家出現以後，才顯得怪異和通過包括以戰爭為主的各種手段必須予以刪除。朝鮮要嘛獨立建立大韓帝國，要不就變成日本獨佔的藩屬，但是變成兩屬國家，像以前劉親王變成兩屬的邦國，法律地位不明的邦國，會造成很多麻煩。所謂很多麻煩就是交涉的麻煩，就是包括李仙德面對的這些麻煩，他的任務，他那時候他這個的領事不像是現代的領事是政府官員，他那時候的領事是一個半獨立性質的商團半選舉半任命出來的代表人物，而這樣的商團在一定條件下是可以建立自己的獨立國家的，也就是說，掛著羅馬教廷的牌子或者是神聖羅馬帝國的牌子，出去的商團，到處到一定程度，很可能建立一個城市共和國，不要說別的，瑞士和佛羅倫斯就是這種情況，現代人都習慣把他當作獨立國家，但其實他們從來沒有獨立過，他們至少在拿破崙戰爭以前從來沒有獨立過，他們都是神聖羅馬皇帝的藩屬國，當地的藩屬是純屬名義上的，或者是只交極少數的、象徵性的貢品，而皇帝從來不會關心他們這些事情。因此現在人都把他們當作民族國家，其實他們都是藩屬國，他們是內部自治的商團，在遠方超出一點的地方，比如說我是神聖羅馬帝國的藩屬，能不能給我增加一定的聲勢就足夠了，但實際上我的代表人物是我自己選舉出來的。
Eng-kok léng-sū kap Bí-kok léng-sū, tāi-seng to̍h sī siong-thoân ê thâu-ba̍k, chhiūⁿ Chheng-kok ê Nâ-chek-chhî tio̍h kā in kiò-chòe "siong-ba̍k". Siong-ba̍k pìⁿ-chò "Léng-sū", thiaⁿ khí-lâi ná sêng khah lī-hāi, khah ū koaⁿ-hong chi-chhî, m̄-koh in-ūi ī-he̍k tī-lí ê chèng-chhek, in bô teh chhap Eng-kok chèng-hú, mā bô teh chhap Tong-Ìn-tō͘ kong-si. In kap Eng-kok ê koan-hē, khah sêng tōa-tè-kok kap sió-chu-hô͘ ê koan-hē, kap chit-má bîn-cho̍k kok-ka ê gōa-kau chèng-hú koaⁿ-oân bô kāng-khoán. Só͘-í kî-si̍t Washington m̄ chai-iáⁿ i ê Ē-mn̂g léng-sū teh chhòng-siáⁿ, Ē-mn̂g léng-sū tāi-piáu ê sī tong-tē Bí-kok kiâu-bîn kap siong-thoân ê lī-ek, bô-tek-khak ū chi̍t kang to̍h ē kiàn-li̍p chi̍t-ê Nicaragua ia̍h-sī Panama kiōng-hô-kok. In ê lī-ek kap Bí-kok m̄ sī oân-choân sio-kāng. Tō chhin-chhiūⁿ Eng-Ìn-tè-kok līn-ûi Russia sī chi̍t-sì-lâng ê te̍k-jîn, m̄-koh Eng-kok līn-ûi Russia sī ún-tēng Au-chiu ê tiōng-iàu bêng-iú kâng-khoán. Só͘-í Westminster ê Eng-kok gōa-kau-koaⁿ, Eng-kok chèng-hú kap Eng-Ìn-tè-kok ê Calcutta, Delhi, chèng-chhek kap lī-ek tiāⁿ-tiāⁿ bô kāng-khoán.
英國商團或是英國領事或是美國領事，其實領事這個稱呼是個升級，最初就是商團頭目，而清國包括林則徐把他們稱呼為商目，他就認為，商目升級為領事就應該增加一點半官方色彩，但實際上異域之地治理的政策，使既不在乎英國政府也不在乎東印度公司，他們之間的關係，也比較像是大國，大帝國統治下的小諸侯國之間的關係，而不像是現在民族國家理解的那樣你就是個政府官員，是外交方面的政府官員。所以華盛頓其實並不知道他的在廈門的領事在搞甚麼事，他在廈門的領事代表的是當地美國僑民和商團的利益，這些僑民和商團弄不好哪天就會成立一個像是尼加拉瓜或是巴拉馬共和國，而他們的利益和美國本身的利益，是有重疊也有區別的。因為他們商團是只有局部利益，就像是英印帝國永遠認為俄國才是敵人，而英國經常認為俄國是穩定歐洲不可避免不可缺少的盟友，所以，威斯敏斯特的英國外交官、英國政府和英國外交官的利益和政策，經常和加爾各答和德里的英印帝國的政策和利益不一樣。
Pún-tē ê chi̍p-thoân tiāⁿ-tiāⁿ ē khah kek-chìn. Pí-lû kóng, Lâm-hui ê si̍t-bîn-tē tùi Hô-lân lâi kóng bô saⁿ iàu-kín, m̄-koh tùi Lâm-hui pe̍h-lâng tiong ê Afrikaners kài tiōng-iàu, in ài kah Natal lâng, Zulus lâng chhiúⁿ tē-pôaⁿ, nā-sī in kā ka-tī ê gōa-kau kau hō͘ chong-chú-kok Hô-lân, in ê lī-ek to̍h ē hō͘ Hô-lân pàng-sak. Bí-kok mā sī kāng-khoán, ūi-siáⁿ-mih Bí-kok ài hoán-khòng Eng-kok? In-ūi Eng-kok siūⁿ-beh hān-chè Washington chit-khoán ê tōa tē-chú, bô ài hō͘ in khì khai-thok Appalachian soaⁿ-me̍h sai-pêng ê thó͘-tē. Nā-sī Afrikaners kiōng-hô-kok bô to̍k-li̍p, Hô-lân ū khó-lêng ē chó͘-tòng in tùi Natal lâng hoat-tōng chiàn-cheng. Si̍t-bîn-tē ê lâng līn-ûi in pí tong-tē goân-chū-bîn khah kiông, siūⁿ-beh chīn-liōng hoat-tián, m̄-koh iâu-oán ê chong-chú-kok kám-kak che bô tiōng-iàu, bô it-tēng kah tong-tē goân-chū-bîn bé phôe-chháu koh khah thàn. Siang-hong lī-ek sio-chhiong chiah chō-sêng chhiong-tu̍t, Pak-bí si̍t-bîn-tē to̍k-li̍p. Kāng-khoán ê chōng-hóng, Bí-kok-lâng tī Ē-mn̂g ê siong-thoân kah Bí-kok ê lī-ek mā bô kāng.
通常，本地集團會更激進一些，例如，他們會更接近於南非白人當中的阿非利卡人，對於荷蘭來說，有沒有這塊地方，特別是那個地方根本沒關係，對於阿菲利卡人來說，他們跟納塔爾人、祖魯人爭奪地盤是件重要的事情，他們不會願意把他們的外交完全交給荷蘭宗主國，這意味著他們的利益得到犧牲，不要說別的，美國也是這種情況。美國之所以反抗英國主義是，因為英國政府想要，限制包括華盛頓將軍這樣的大地主，向阿帕拉契山脈以西拓地，如果阿非利卡共和國不獨立，荷蘭人很可能也會限制他們對納塔爾人戰爭，他們對當地土著有優勢，想盡可能利用這種優勢，而遠方宗主國認為這些雞毛蒜皮的事情算個屁，說不定我們跟當地土著搞皮毛貿易，能夠掙到的錢比你們這些種地的殖民者要多呢。雙方之間的利益衝突導致美英發生衝突，北美殖民地獨立，同樣，美國人在廈門的商團，和美國的利益也是不一致的。
Siōng-hái chū-iû-chhī kap Eng-tè-kok ê lī-ek bô kāng, siáⁿ-mih sī Eng-tè-kok ê lī-ek? To̍h sī kā kui-ê Chheng-tè-kok kái-chō khui-hòng. Siōng-hái chū-iû-chhī ê lī-ek sī, kā Kang-so͘-séng ê koaⁿ-oân thah-khì piⁿ--á, hō͘ Siōng-hái chū-iû-chhī ùi nn̄g-kang chóng-tok koán-khu lāi-té to̍k-li̍p chhut-lâi. Nā-sī án-ne, sui-liân Siōng-hái pìⁿ-chò to̍k-li̍p ê só͘-chāi, Tōa-Chheng-tè-kok tian-tò ū khó-lêng kah Lâm-hui kāng-khoán, lāi-tē bô hoat-tō͘ khui-hòng, án-ne tùi Eng-tè-kok lâi kóng si̍t-chāi bô-hô. M̄-koh Siōng-hái chū-iû-chhī ê Eng-kok kiâu-bîn bōe chhap Eng-kok kúi chhian-bān lâng ê lī-ek, Bí-kok tī Ē-mn̂g ê léng-sū koán mā sī kāng-khoán. Jî-chhiáⁿ hit ê sî-chūn ia̍h bô kok-lāi phài chhut-khì ê choan-gia̍p gōa-kau-koaⁿ, Eng-kok kah Bí-kok chèng-hú it-poaⁿ lóng sī ti̍t-chiap kā kiâu-bîn ka-tī soán ê siong-ba̍k tui-līn chò léng-sū niā.
上海自由市和英帝國利益是不一致的，英帝國的利益是甚麼？就是把大清國整個改造開放，獲得整個大釋放。而上海自由市的利益就是，排擠江蘇省的官員，把上海自由市從兩江總督轄區獨立出來，但是，上海自由市如果真的獨立，那麼大清國可能變成南非一樣，有一個孤立的上海，他內地變得不開放，這樣還不如上海自由市繼續做清國的藩屬國，同時清國的市場能夠對英國全體開放。但是上海自由市的英國僑民並不管英國本土其他人、幾千萬英國人的利益，同樣，美國在廈門的領事館，在當時還是一個半獨立的民選的，基本上是民選的機構。而美國中央政府，美國聯邦政府和英國政府，通常都是選擇僑民自己選出來的商辦頭目，追認為領事的。從國內派一個專業外交官出去當領事，是當時代沒有的。
Nā-sī ùi ki-chân siā-hōe lâi kóng, Lí-sian-tek teh chhú-lí ê tāi-chì, to̍h sī Ē-mn̂g ê Bí-kok siong-thoân kah Tâi-oân ê pō͘-lo̍k ông-kok kah Chheng-kok tē-hng koaⁿ-hú ê ki-chân gōa-kau. I sī kā Bí-kok chèng-hú tòng-chòe sîn-chú-pâi-á teh pn̄g-sîn-hok-lo̍k, nā-sī siūⁿ-beh si̍t-hiān i ê goān-bōng, to̍h-ài hō͘ Bí-kok chèng-hú koh khah kek-chìn chiah ē-sái. Bô-tek-khak, ū chi̍t kang i kiàn-li̍p ê chit ê chún-to̍k-li̍p-kiōng-hô-kok koh khah kiông-tāi ê sî-chūn, to̍h ē to̍k-li̍p chhut-khì. To̍h sī án-ne ê kau-liâu, chhì-kek bîn-cho̍k kok-ka seⁿ-sêng, in-ūi chit tiong-iong ū chi̍t-ê kok-chè-hoat bô-chheng-bô-chhó ê só͘-chāi. Tī tiong-sè-kí ê sî-chūn, sī iōng chiok chē phah bōe liáu ê chiàn-cheng lâi kái-koat, chhin-chhiūⁿ Eng-Hoat-pah-nî-chiàn-cheng ê Aquitaine niá-tè, sio-chiàn liáu kúi pah-nî, in-ūi he sī hoat-seng tī Eng-Hoat só͘-í khah ū lâng chai-iáⁿ, tī Elbe-hô tang-pêng mā sī éng-oán lóng teh sio-chiàn. Sî-kan kú--ah, pān-sè khòaⁿ-khí-lâi sī, ī-kàu ê pō͘-lo̍k kah thâu-ba̍k ông-kok chiām-chiām kái sìn Ki-tok-kàu, hō͘ in ê siā-hōe hong-kiàn-hòa, lâi ka-kiông ka-tī ê kok-chè tē-ūi kah chiàn-le̍k. Tú Ki-tok-kàu-hòa ê thâu-ba̍k ông-kok, tiāⁿ-tiāⁿ ē pìⁿ-chòe Hungary ông-kok ia̍h-sī Poland ông-kok ê tōa-chu-hô͘, chi̍t khai-sí, chia--ê tōa-chu-hô͘ tùi kok-ông kan-na miâ-gī siōng ê ho̍k-chiông niā.
所以李仙德的行為，如果我們從基層社會本身來考慮的話，那就是廈門的美國商團跟排灣各酋長國之間以及清國各地方官府之間的基層外交，他是把美國政府當作宗主國來拉大旗做虎皮的，他如果要實現他的要求，就必須使美國政府採取他實際上採取的政策更激進得多的政策，他所建立起來的這個準獨立共和國不一定在將來發展壯大以後，很可能會從美國獨立出去。而諸如此類的糾紛呢，則是強化和刺激了民族國家形成，因為他造成了一個國際法上的模糊地帶，在中世紀的時候，這些模糊地帶就是通過連綿不斷的戰爭來解決的，通常，一塊領地的兩屬，像著名的英法百年政爭阿奎丹那樣的領地，要打幾百年哪，因為他是在英法之間，所以紀錄比較多，其實，易北河以東是處在永恆的戰爭狀態中，諸如此類的糾紛不斷展開不斷進行。總的趨勢是，異教的部落和酋長國，漸漸受到壓力改信基督教，使自身的社會結構封建化，以提高自己的國際地位和戰鬥力，但這個過程是伴隨著連綿不斷的戰爭的。新基督教化的舊酋長國，通常會變成匈牙利王國或者是波蘭王國的大諸侯，所以至少在最初的時候，這個大諸侯對國王也是只有名義上的服從。
Nā-sī bô choan-gia̍p ê koaⁿ-liâu ki-koan kah sū-tāi-hu, pō͘-lo̍k to̍h ē hong-kiàn-hòa, tī chit-ê tiông-kiàn koaⁿ-liâu ki-koan kah sū-tāi-hu ê kòe-têng, pian-hō͘-chê-bîn thé-chè kah thâu-ba̍k-ông-kok ē kāng-sî tī leh. Pí-lû kóng, tī Niú-kóng, pian-hō͘-chê-bîn ē chhut-hiān tī Kńg-chiu, Kùi-lîm chit khoán ê tōa siâⁿ-chhī hù-kīn, in to̍h sī tong-sî ê seng-sán kiàn-siat peng-thoân, tī ông-tiâu bia̍t-bông hūn-loān ê sî-chūn, pian-hō͘-chê-bîn in-ūi bô pó-hō͘ ka-tī ê lêng-le̍k, ū ê to̍h hō͘ lâng siau-bia̍t--ah, m̄-koh tōa-pō͘-hūn pian-hō͘-chê-bîn ē ka-ji̍p hù-kīn ê thâu-ba̍k ông-kok, pìⁿ-chò in ê khó͘-le̍k kah siā-hōe ē-chân. Tán-kàu ông-tiâu ho̍k-heng, tè-kok iū-koh kiàn-li̍p sin ê tāi-piáu, tiông-sin pian-hō͘-chê-bîn, m̄-koh hoān-ûi bōe chhiau-kè chit kúi ê tiong-sim siâⁿ-chhī kah chìn-kòng ê lō͘-sòaⁿ. Thâu-ba̍k-kok mā sī it-ti̍t teh kái-piàn, tông-hòa kah hoán-tông-hòa, hàn-hòa kah ge̍k-hàn-hòa, nn̄g tiâu lō͘-sòaⁿ kāng-sî chûn-chāi. Pún-tē chong-kàu sán-seng ê koàn-sì-hoat, kah Hu̍t-kàu, Tō-kàu, I-su-lân-kàu tàu-tīn thoân-pò͘ chhut-khì. Pí-lû kóng, Liú-chong-goân tī Liú-chiu sî, bat chham-ka kòe Tāi-hûn-sī ê kiàn-chō. Tāi-hûn-sī ê kiàn-chō kah ùi Kńg-sai kàu Kau-chí ia̍h-sī keng-kòe Ha̍h-pó͘ khì Ìn-nî ê hái-lō͘ ū chiok tōa ê koan-hē. Tông-tāi ê ko-seng tiāⁿ-tiāⁿ sī kiâⁿ hái-lō͘, ùi Ha̍h-pó͘ chiūⁿ-hōaⁿ, chìn-ji̍p Kùi-lîm, lâi-khì Tiông-an. Syria Ki-tok-tô͘ tī Kńg-chiu ê kì-tiám mā sī tòe chit ê lō͘-sòaⁿ teh kiâⁿ. Tī chit-ê kòe-têng tiong, hiān-kim-liû kah koàn-sì-hoat ē tiông-sin chéng-ha̍p, ián-hòa seng-kip. Kńg-sai ê thâu-lâng to̍h sī tī chit tiâu thoân-pò͘ lō͘-sòaⁿ téng-koân tiông-sin chéng-ha̍p, chiah kā sió-pō͘-lo̍k pìⁿ-chò tōa léng-thó͘, chhin-chhiūⁿ Sòng-tiâu, Goân-tiâu sî kah Oa̍t-lâm pêⁿ-tōa ê séng-hu̍n, iā sī Kok-bîn-chèng-hú sî-tāi ê Chîn-sèⁿ ka-cho̍k, N̂g-sèⁿ ka-cho̍k, Liông-sèⁿ ka-cho̍k, khòng-chè ê tōa léng-thó͘, chit khoán tōa-léng-chú tī Chîn-Hàn sî-tāi sī hán-tit khòaⁿ-kìⁿ.
那再來，沒有專業的官僚機構和士大夫的情況之下，封建化基本上是部落的正常的出路，在重建官僚機構和士大夫機構的情況下，出現了編戶齊民體制和酋長國並存的狀態。通常編戶齊民體制，像在兩廣情況下，就出現在廣州或者是桂林這樣的大城市周圍，換句話說他們是當時的生產建設兵團，他們的人口在往往是在王朝滅亡的時候，陷入混亂的情況下，編戶齊民其實是喪失自我保護的能力，或者就被消滅了，但是更多的情況是，作為俘虜，或是比較低級的階級，併入了周圍的酋長國組織，然後在王朝重新興盛的時候，帝國又會建立新的代表，但是始終不會超出幾個中心城市和重要的進貢路線的範圍。大部分的情況仍然是酋長國，酋長國也不是一成不變的，同化與反同化各種方面的，或者說漢化和逆漢化的過程中，始終是兩條路線是同時存在的。而宗教由本土宗教產出來的被佛教道教伊斯蘭教各教團攜出的那些習慣法，在寺廟建設的過程當中，例如，像柳宗元在柳州的時候，曾經參加過大雲寺的興建，而大雲寺的興建是跟從廣西到交趾或者是通過合浦前往印度尼西亞的海路密切相關的。因為唐代的高僧一般是（……）海路，在合浦登陸，進入桂林，前往長安。敘利亞基督徒在廣州的據點也是通過類似的路線來回前進的，伴隨著試驗前進的，也就是相應的現金流和習慣法的整合和升級或是重新演化的過程。廣西的土司基本上是在這個世代、中古世代這條傳播路線當中，重新整合以後，才把較小的酋長國整合成為宋元之際或後來被蒙古帝國追印的那些，地理面相當於越南的一個省，或者是國民黨、國民政府是一個專區，那樣的秦氏家族、黃氏家族、龍氏家族控制的大領土，這樣的大領主在秦漢時期還是比較少見的。
Chit khoán tōa-léng-chú ê seng-kip kah chong-kàu, keng-chè ê châi-chèng bō͘-e̍k bô͘-sek chin ū koan-hē, kāng-khoán ê châi-chèng bō͘-e̍k thé-chè, tī khah kīn-tāi ê sè-kài, chō-chiū Tang-lâm-a ê so͘-tan-kok kap Tang-Ìn-tō͘-kong-si kiàn-li̍p ê pòaⁿ-to̍k-li̍p kok-ka. Tī bîn-cho̍k kok-ka seng-kip ê kòe-têng tiong, chhiūⁿ Tang-Ìn-tō͘-kong-si chit khoán ê pòaⁿ-to̍k-li̍p cho͘-chit ta̍uh-ta̍uh-á piàn-chòe Eng-kok án-ne ê bîn-cho̍k kok-ka ê léng-tè, to̍h sī siūⁿ-beh kán-hòa gōa-kau thêng-sū, pī-bián bō͘-e̍k kiù-hun piàn-chò phah bōe liáu ê chiàn-cheng, hô-pêng ê chōng-thài chiah ē-tàng the̍h tio̍h siōng-tōa ê bō͘-e̍k lī-ek. Chhiūⁿ Lí-sian-tek tú-tio̍h ê tāi-chì, tī 200 tang chìn-chêng to̍h ê piàn-chò phah bōe liáu ê chiàn-cheng, Au-chiu ê chong-chú-kok bô sáⁿ siūⁿ beh koán, kan-na chi̍t-pòaⁿ-pái-á phài chi̍t-kóa kúi-pah lâng ê thoân-tūi lâi pún-tē tàu-saⁿ-kāng niā-niā. Sio-chiàn ê kòe-têng tiong, ū chi̍t-kóa pún-tē pō͘-lo̍k ē kah Tēⁿ-chi-liông kāng-khoán, ūi-tio̍h sin ê ki-su̍t kah lī-ek kái sìn Ki-tok-kàu, ū chi̍t-kóa to̍h ē piàn-chòe muslim.
這個升級跟伴隨著宗教和經濟的財政貿易結構，是密切相關的，同樣的財政貿易結構，在比較近世的世界，像東南亞，造就了東南亞的各蘇丹國，和東印度公司建立出來的半獨立的國家。然後在近代民族國家升級的過程當中，像東印度公司這樣的半獨立組織逐步的被歸併在英國這樣的民族國家統治下，主要的目的是為了簡化外交程序，而且避免貿易糾紛變成持續不斷的戰爭，保證了和平存在他們更大貿易利益。因此，像李仙得的糾紛這種事情，如果倒退兩百年的話就會爆發接連不斷的戰爭，歐洲的宗主國不大會、只會斷斷續續的加以干預，除歐洲有時不時會來幾百人的團隊之類的加入本地的戰鬥，在相互戰爭當中會有一部份本地部落，像鄭芝龍那樣改信基督教儀式或者相應的技術支持的利益，另外一些則變成了穆斯林信徒，其中一個破碎化的裏面。
M̄-koh 19 sè-kí liáu-āu, chit ê chōng-hóng to̍h ē piàn-chòe kau-sia̍p ê būn-tê, Chheng-kok to̍h sī in-ūi siū-tio̍h se-hong éng-hióng ê tì-sek-lâng kah gōa-kau-koaⁿ, tú--tio̍h gōa-kau ê ap-le̍k chiah ē piàn-sêng "Tiong-kok". Chheng-kok pún-té sī chi̍t ê bô-chheng-bô-chhó ê tè-kok, tì-sek-lâng Sih Hok-sêng, Kueh Siong-tô chit kóa lâng, sió-sò͘ lâng līn-ûi, nā-sī siūⁿ-beh kah Au-chiu-lâng chiap-chhiok, m̄-thang kā sió-oan-ke pìⁿ-chòe tōa-chiàn-cheng, nā-sī sio-chiàn khí-lâi, tiāⁿ-tiāⁿ to̍h ài koah-tè pôe-chîⁿ. Só͘-í lán ài kah Au-chiu chit-má tī bú ê bîn-cho̍k kok-ka kāng-khoán, kā “Chheng-kok” pìⁿ-chòe “Tiong-kok”, kā pian-kài ōe hō͘ chheng-chhó, pí-lû kóng, ài kā Tâi-oân kái-chòe hêng-séng, pìⁿ-chòe Tiong-kok ê léng-thó͘, án-ne kau-sia̍p ê sî-chūn chiah ū hong-piān. M̄-koh tùi tōa-pō͘-hūn pún-tē koaⁿ-oân lâi kóng, che si̍t-chāi kài phái-chò. In bô-hoat-tō͘ chin-chiàⁿ thóng-tī chia--ê só͘-chāi, nā-sī Bí-kok-lâng, Ji̍t-pún-lâng tī chia hō͘ lâng thâi--sí, in to̍h ài tāi-piáu Chheng-kok khì pôe-chîⁿ, ká-ná phàn-á kāng-khoán. Hit ê sî-chūn, ùi Au-chiu khai-sí, lú-lâi-lú-chē lâng teh ōe-tēng pian-kài, nā-sī bô án-ne chò, Chheng-kok pian-kéng tō ē hō͘ Au-Bí-kiông-kok the̍h-khì pun, Tâi-oân lāi-té Chheng-kok koán bōe tio̍h ê só͘-chāi, hit-kóa chiàu Au-chiu kok-chè-hoat lâi kóng bô chu-keh kiàn-li̍p bîn-cho̍k kok-ka ê thâu-ba̍k-kok, lóng ē pìⁿ-chòe Au-Bí-kiông-kok ê si̍t-bîn-tē. Nā-sī Chheng-kok kā ka-tī pìⁿ-chòe “Tiong-kok”, kiūⁿ-peh-nì pôe-chîⁿ hō͘ Bí-kok, Ji̍t-pún siū-hāi-chiá, án-ne Tâi-oân to̍h ē-tàng sǹg-chò Chheng-kok ê chi̍t pō͘-hūn--ah.
但在十九世紀，這種情況就會引起交涉的問題，而清國就是在受過西方人影響的外交官和知識份子的穿梭和外交壓力之下才變成中國的。（……）的這個原因就是清國，但是清國是模糊的帝國，在薛福成、郭嵩燾這樣的知識分子鼓吹之下，你們要給歐洲人打交道，不要因為無謂的小爭端，莫名其妙的搞成戰爭，讓我們割地賠款是不是？當然我們就要像歐洲正在發明的民族國家一樣，把清國變成中國，把他的邊境加以明確化，這樣台灣我們就要說明，這在當時是只有李鴻章身邊極少數外交官才有這樣的見識，認為我們要把台灣建省，做為一個行省，整體的像變成中國的或大清國的領土，這樣在交涉的時候才方便，但是對大多數的地方官來說，這肯定是不現實的，我們並不能實際統治這些地方，我們為什麼要去負責呢？如果美國人或日本人在番地被殺，大清國要給他們賠銀兩，我們不是傻逼嗎？但是如果不這麼做的話，因為民族國家的邊界劃定工作，正在從歐洲新戰線全線蔓延，李鴻章他周圍顧問敏銳地看到，如果不這麼做的話，那麼根據責任原理，那麼邊境台灣就被頤和園。三百年被視為，按照歐洲國際法被視為沒有資格建立民族國家的獨立酋長國，應該被歐洲國家收編為自己的殖民地。所以清國這邊，我們在台灣本、西南平原劃下邊境，大部分台灣，將像美洲印地安人地區一樣，被英國美國西班牙和歐洲列強所瓜分，或是被某一個歐洲國家所攻佔。如果清國硬著頭皮把自己轉化為中國，對美國人和日本人受害者提供賠償的話，那麼，這些地方就算是清國的一部份了。
Che to̍h sī kóng, gōa-kau kah chiàn-cheng ē kiàn-li̍p bîn-cho̍k kok-ka, che kah "chū-bîn-chū-koat" ê koan-liām oân-choân bô kāng, “pian-kài” sī kiông-kok koat-tēng--ê, kah pún-tē ku-bîn ê siūⁿ-hoat bô koan-hē. Lorraine sī Hoat-kok ia̍h-sī Tek-kok ê? Che sī kiong-têng gōa-kau koat-tēng--ê. Siàⁿ-lú Joan, Lorraine pún-tē ku-bîn, kah Daudet ê chheh "siōng-bóe-á ê sî-chūn" lāi-té ê lâng kóng Hoat-gí ia̍h-sī Tek-gí, lóng bô koan-hē. Téng-chàn ê chèng-tī tàu-cheng ōe-hun pian-kài liáu-āu, chhiūⁿ France kiōng-hô-kok kek-chìn-tóng chit khoán--ê chèng-hú ki-koan, chiah ē the̍h Paris ê piau-chún Hoat-gí khì tông-hòa gōa-séng bô-piau-chún ê Hoat-gí kah Tek-gí hong-giân, kā in pìⁿ-chò Hoat-kok-lâng. Thian-chú-kàu kàu-hōe bōe chò chi̍t khoán tāi-chì. Thian-chú-kàu kàu-hōe kám-kak siōng-tiōng-iàu ê tāi-chì sī ta̍k-ke ài chò hó ê Thian-chú-kàu kàu-tô͘, kóng siáⁿ-mih gí-giân lóng bô iàu-kín, lán lóng iōng Latin-bûn tha̍k sèng-keng to̍h ē-sái--ah. Tō sǹg-sī Hoat-gí ê si-lîn kah chok-ka khah chē, mā chí-sī khah lī-hāi ê hong-giân niā-niā. Tī bîn-cho̍k kok-ka lāi-té to̍h bô kāng-khoán--ah, kok-ka ê koaⁿ-hong gí-giân ê tē-ūi pí hong-giân koân kài chē, kok-ka pān--ê kàu-io̍k kah Thian-chú-kàu kàu-hōe pān--ê thoân-thóng kàu-io̍k tùi-chhiong, chiah ē ū Tek-gí ha̍k-hāu kah Hoat-gí ha̍k-hāu kau-kài ê Alsace-Lorraine chit khoán ê būn-tê.
這就是，外交上的，外交和戰爭製造了民族國家。他跟住民自決觀念是不相容的，威爾遜觀念那時候還不存在，邊界都是透過列強的交涉劃出來的，跟本地居民的意識並無關係。洛林是不是法國的一部份、德國的一部份？是宮廷外交決定的，聖女貞德和洛林本地居民的投票，以及都德《最後一刻》當中，本地居民到底講法語還是講德語，他們自己認為自己的語言是法語方言還是德語方言，那都無關緊要，然後是上層的政治的鬥爭劃定邊界以後，像法蘭西共和國激進黨這樣的機構，才會做過去天主教會不做的事情，用巴黎的標準法語來同化外省的不標準法語，說白了就是方言，甚至是德國方言，把他們變成法國人，天主教會並不認為有這個需要。天主教會只是認為你們要做好天主教徒，至於你們講的是哪種方言，這個是不重要的。我們都用拉丁語聖經就好，你們全都是方言，法語也不過是方言。就算是法語的詩人和作家多一點，也不過就是方言中比較高級的一種。民族國家是法語的地位和方言的地位截然不同（……），使國家支持的教育和天主教教會支持的傳統教育處在尖銳對立的狀態，這樣才造就了近代的民族國家。才會有德語學校法語學校交界地區，「亞爾薩斯─洛林」之諸如此類的問題相對產生。
Hit tang-sî, in-ūi Chheng-kok chèng-hú lāi-té lîn-sò͘ kài-chió ê, siū tio̍h se-hong éng-hióng ê tì-sek-lâng ê kut-la̍t cháu-chông, Chheng-kok chiah ū chi̍t ê chheng-chhó ê pian-kài, chit ê pian-kài to̍h sī kīn-tāi Tiong-kok ê ki-chhó͘. Kīn-tāi Tiong-kok sī si̍t-bîn chú-gī ê sán-bu̍t, nā-bô si̍t-bîn chú-gī, to̍h bōe ū “Tiong-kok”. Chheng-kok siū tio̍h si̍t-bîn chú-gī kah Au-chiu gōa-kau ê ap-le̍k, ūi-tio̍h tùi gōa kau-sia̍p, toh ài ū chi̍t ê pian-kài, chiah sán-seng kīn-tāi Tiong-kok. Che kah I-su-lân goân-kàu-chí-chú-gī kāng-khoán, sui-jiân in kóng ka-tī sī hoán-tùi se-hong ê ì-sek hêng-thài, m̄-koh in lóng sī ùi se-hong lâi--ê. Chèng-keng chāi-tē ê lâng bōe hoán-tùi se-hong ê ì-sek hêng-thài, to̍h nā sêng chò-kang-á-lâng bōe hoán-tùi thâu-ke án-ne. Chò-kang-á-lâng bōe hoán-tùi hō͘ siáⁿ lâng lâi chò thâu-ke, in-ūi in kám-kak ka-tī bô-hoat-tō͘ chò thâu-ke. Tōa-pō͘-hūn ê thâu-ba̍k-kok bōe hoán-tùi se-hong, ū ê ia̍h tian-tò kám-kak Eng-kok hit khoán khah khoan-iông ê si̍t-bîn chú-gī, khah ē-tàng pó-liû in ê thoân-thóng bûn-hòa.
主要是由於當時在清國，不要說是在清國，就是說在清國官場當中，也是居於極少數，極少數的孤立的少數受西方影響的知識份子的努力之下，清國才會有一個邊界，這個邊界才會變成近代中國的基礎。近代中國是殖民主義的產物，沒有殖民主義，清國不會變成中國。殖民主義和歐洲外交的輸入，使清國為了對外交涉的需要，必須有一條明確的邊界，因此才產生了近代中國。當然，這跟伊斯蘭原教旨主義的情況一樣，號稱反對西方的意識型態，全是從西方來源的，真正土著的和原生的意識形態，他不是反對西方意識形態，而是，他就好像工人不反對經理一樣，工人不會反對某某人擔任經理一樣，因為他自己並不覺得他自己能夠當上經理，酋長國一般來說不會反對西方，他們甚至可能認為，西方殖民主義特別是英國那種比較鬆散的殖民主義，能夠最強勢的保存酋長國傳統體制。
Hit kóa kiàn-li̍p kok-ka ê lâng, khòaⁿ khí-lâi hoán-tùi se-hong tè-kok chú-gī, pó-hō͘ Chheng-kok léng-tē ê gōa-kau-koaⁿ, kah kīn-tāi ê bîn-cho̍k hoat-bêng-ka, in ka-tī chiah sī in ka-tī siā-hōe lāi-té ê "se-hong-lâng". I-su-lân goân-kàu-chí-chú-gī-chiá kah bîn-cho̍k-chú-gī-chiá lóng sī muslim siā-hōe lāi-té siōng m̄-chiâⁿ-iūⁿ--ê, siōng se-hong--ê, in chò ê tāi-chì kah in ê kè-ta̍t-koan lóng kah goân-té muslim “sù-hái chi-lāi kai hiaⁿ-tī” ê koan-liām chha kài-chē. In nā m̄ sī siūⁿ-beh kiàn-li̍p kah France kāng-khoán ê bîn-cho̍k kok-ka, to̍h sī siūⁿ-beh kā I-su-lân siā-hōe ùi goân-té ê siā-hōe hun-koah chhut-lâi. Che kah I-su-lân-kàu, Ki-tok-kàu, ia̍h-sī Jû-ka ê thian-hā chú-gī lóng-chóng bōe ha̍h, che sī ùi se-hong lâi--ê sin koan-liām.
而國家建構者，表面上反對西方的，從帝國主義手中維護清國領土利益的外交官，和近代的民族發明家，自己才是自己原生社會當中的西方人。伊斯蘭原教旨主義者和民族主義者都是穆斯林社會當中最不穆斯林的，最像西方的，其行為和價值觀跟原來的穆斯林的普天之下皆兄弟的倫理差得最遠的。因為他們要把，要嘛是要建立一系列和法蘭西一樣的民族國家，要嘛是把伊斯蘭社會割裂出來作為原來社會的特殊一部份，照原始伊斯蘭教的理念和原始基督教的理念來講，都是說不過去的，照儒家天下主義的理念來說，也是說不過去的，這個都是新進口的西方觀念的產物。
In kan-na kā ka-tī goân-té ê thoân-thóng tòng-chòe hō-thâu teh iōng, kā thoân-thóng bûn-hòa tī seng-oa̍h tiong ê si̍t-chè iōng-tô͘ tàn-hiat-ka̍k. Goân-té ê Jû-ka sī siáⁿ? To̍h sī li ài iōng Jû-ka ê koan-liām khì kòe ji̍t-chí, goân-té tī lí í-chá ê thâu-ba̍k-kok lāi-té, thâu-ba̍k ê khoân-le̍k kài sè, lí a-bú ê chhiú-bóe-chîⁿ ài lâu hō͘ lí ê cha-bó͘-kiáⁿ, nā-sī lí sìn Jû-kàu í-āu, lí to̍h ài chiap-siū, thâu-ba̍k ê khoân-le̍k kài tōa, lú-lîn bōe-tàng kè-sêng ûi-sán.
他們把原來自己的傳統，當作符號來運用，而損害或者是無視他作為生活的一部份。原始的儒家是甚麼東西呢？就是你要按著儒家的價值觀去生活，在儒化的、如果你們原生的酋長國的話，酋長的權力很小，但是以後你信了儒家以後，你要把他當做父親來侍奉，他的權力陡然增大，原先你媽媽的遺產是傳給你自己女兒的，你信奉了儒家以後，你要承認，女人不能夠繼承遺產，這就是這些東西。
Bîn-cho̍k hoat-bêng-ka kā thoân-thóng tòng-chòe hō-thâu lâi iōng. Pí-lû kóng, nā-sī kok-bîn-tóng kah I-su-lân ho̍k-heng chú-gī siūⁿ-beh chhòng kok-iú khì-gia̍p, bú hiān-tāi-hòa, to̍h sǹg in ê thâu-lâng sī Ki-tok-kàu-tô͘, in mā sī ài kóng ka-tī sī Jû-ka sèng-jîn kah muslim ê kiáⁿ-sun, kā che tòng-chòe kiàn-kok ê ki-chhó͘. To̍h chhin-chhiūⁿ Scotland-lâng ài kā Wallace tòng-chò bîn-cho̍k eng-hiông, mē Edward kok-ông lāng-sin-niû kāng-khoán, m̄-koán che kám sī chin--ê, lóng the̍h lâi chò lán bōe-tàng hō͘ lín thóng-tī, ài ka-tī kiàn-kok ê chèng-kù.
而民族發明家是要把儒家，比如說，國民黨或者伊斯蘭復興主義要把儒家或是伊斯蘭教，當作是一個符號來應用，他們在自己的統治當中要搞國有企業，要搞現代化，但是需要說我們是穆斯林的後代或是儒家聖儒的後代，即使我們的領袖是基督徒，但是我們要把這個符號作為我們建國的基礎，就像蘇格蘭人要把華萊士的符號，無論是不是符合真正的歷史，或者時愛德華國王有沒有搞過初夜權，事實上他肯定沒有搞過，但是這在民族發明學上根本不重要，作為我們不能受你們統治、我們要另外建國的依據，只建國怎麼樣那是民族發明學更細節的東西。
Chit kóa pòaⁿ-se-hòa ê tì-sek-lâng, mā to̍h sī "tī pún-tē ê gōa-tē-lâng", tī thoân-thóng siā-hōe lāi-té, in kám ū-chhut-thoat? Bô. Nā-sī Taliban tńg--khì 200 tang chìn-chêng, in it-tēng bô-chhut-thoat, tó chi̍t ê muslim thoân-thé lóng bōe chiap-siū in ê koan-liām, he bêng-hián uî-huán thoân-thóng ê keng-tián. Kan-na hoán-tùi se-hong chú-gī, hoat-bêng chi̍t ê hoán-tùi se-hong tè-kok chú-gī ê sū-gia̍p, koh lâi bú chit ê hoán-tùi tè-kok chú-gī sū-gia̍p, in chiah ū thâu-lō͘ thang chia̍h. Nā-sī bô hoán-tùi tè-kok chú-gī sū-gia̍p kah pak-hoa̍h chiàn-cheng, Thô Hi-sèng chit khoán pòaⁿ-thó͘-put-iûⁿ ê ha̍k-seng kin-pún bô chhut-lō͘, Taliban, goân-kàu-chí-chú-gī-chiá kah bîn-cho̍k-chú-gī-chiá, lóng sī chit khoán ê sàn-chhiah ha̍k-seng. Hui-chiu ê bîn-cho̍k chú-gī-chiá sī siáng? Sī tong-tē ē-hiáu Hoat-gí ê lâng. Ta̍k-ke í-ûi in ē-hiáu Hoat-gí, eng-kai ē khah kah-ì France, m̄-tio̍h, to̍h sī in-ūi in ē-hiáu Hoat-gí, chiah ē siūⁿ-beh kā pún-tē bōe-hiáu Hoat-gí jî-chhiáⁿ hō͘-siong bô-hoat-tō͘ tùi-ōe ê lâng lóng-chóng lām chò-hóe, kiàn-li̍p chi̍t-ê kài-sêng France ê bîn-cho̍k kok-ka. Pún-tē bōe-hiáu Hoat-gí ê thâu-ba̍k bô chit khoán su-iàu, in téng-koân ū chi̍t-ê Hoat-kok chóng-tok ia̍h-sī muslim chóng-tok, lóng sī kāng-khoán teh kòe ji̍t-chí.
如果不搞這方面的近代化的各種建構，民族發明的建構是近代化建構當中的一種，在現在看來在優勢品當中不但不是唯一的一種，這些半西方化和半西化的知識份子，或者說是本地的外鄉人，他們有沒有前途？他們在傳統社會當中是沒有前途的，比如說塔利班如果到退兩個世紀，他們就沒有任何前途可言，任何穆斯林團隊都不會接受他們的觀念，這個明顯的是違反了傳統的經訓的。他們必須以反對西方勢力為藉口，再發明一個反對西方反對帝國主義事業，然後這個反對帝國主義事業，就是我們的出路何在。例如沒有反對帝國主義事業，沒有北伐戰爭的話，陶希聖這樣半土不洋的學生是毫無出路的，塔利班也就是這樣的學生，原教旨主義者和民族主義者就是這個樣子的窮學生，非洲的民族主義是甚麼，是當地既有的懂法語的人，你以為懂法語的人會親近法蘭西，不對，正因為他們懂法語，他們才想把本地的，根本不會講法語的，而且彼此語言也不能溝通的各部落，建設成一個法蘭西式的民族國家，從法國獨立出來，不懂法語的本地部落酋長，看不出有甚麼必要，他們頭上有沒有一個法國的總督，就像有沒有一個穆斯林帝國的總督一樣，對他們的生活是毫無影響的。
Tī chit ê tàu-cheng kah ián-hòa ê kòe-têng tiong, kok-ka ê pian-kài, choan-bûn hū-chek kiàn-li̍p kok-ka ê kai-kip kah thâu-lō, lóng ē chiām-chiām-á chhut-hiān, chia--ê lâng kah goân-té ê siā-hōe bô kāng-khoán. Goân-té ê pō͘-lo̍k, nā-sī in ê koàn-sì-hoat bô-hoat-tō͘ seng-kip, to̍h ē hō͘ lâng chia̍h khì, só͘-í in ài chò soán-te̍k, pí-lû kóng, ū ê pō͘-lo̍k ē kái sìn Ki-tok-kàu ia̍h-sī I-su-lân-kàu. To̍h chhin-chhiūⁿ Aceh, in soán-te̍k sìn I-su-lân-kàu, to̍h ē-tàng kā I-su-lân-kàu pìⁿ-chò chi̍t-ê cho͘-chit, kiàn-li̍p ka-tī ê I-su-lân kiōng-hô-kok ia̍h-sī kun-chú-kok, the̍h che chò hoat-thóng, kah Hô-lân-lâng, si̍t-bîn-chiá sio-chiàn, tī sio-chiàn tiong, ta̍uh-ta̍uh-á oân-siān in ê kok-ka chè-tō͘.
在這個鬥爭和博弈進行的過程當中，邊界和相應的以建構國家為基本職業和未來出路的各階級，逐步的產生出來，游離於原來的有機的社會當中，在這個過程當中，原來的部落習慣法，面對造法能力升級，或者是面對被吸收改造的危險，他們實際上是必須做出選擇的，比如說，在邊界有些部落可能選擇信奉基督教，或者選擇信奉伊斯蘭教，信奉伊斯蘭的比如說亞齊，我們很可能把伊斯蘭教變成組織，建立起自己的共和國，伊斯蘭教共和國或者是君主國，以這些法統為依據，跟荷蘭人、殖民者不斷打仗，在打仗的過程中，像土耳其（……），逐步完善我們的典章制度。
Tī sio-chiàn ê kòe-têng tiong, lán ū khó-lêng ē hō͘ Au-chiu-lâng phah-pāi, m̄-koh in-ūi lán ê chè-tō͘ lú-lâi-lú-hó, lán ē pí lán keh-piah ê goân-sí pō͘-lo̍k koh khah kiōng. Che to̍h sī Owen Lattimore kóng ê "chhù-kip tè-kok chú-gī". "Chhù-kip tè-kok chú-gī" tī le̍k-sú lāi-té sī siōng hûi-hiám--ê, pí-lû kóng, Iàn-lâng Ūe-Buán to̍h lī-iōng Hàn-bú-tè siúⁿ-sù hō͘ i ê thih-á bú-khì khì cheng-ho̍k, thóng-tī bô thih-á ê pō͘-lo̍k; se-hui koh kok kah Portugal mā sī án-ne ê koan-hē. Kó͘-chá ê Pu̍t-hái-kok kah Tang-pak-a ê hoan-kok, āu--lâi piàn-chòe kiông-tāi ê Liâu-kok, Kim-kok kah Boán-chiu tè-kok, chi̍t khai-sí in kah Tu̍t-kueh-lâng, Chhiⁿ-pi-lâng ê koan-hē mā sī án-ne. Ki-su̍t thoân-pò͘, chhòng-chō ti̍t-sū kah hoat-tián ê lêng-le̍k, tī kok-tē bô kāng, tē-kiû m̄ sī pêⁿ--ê, i ū kiā-tō͘, lí ē-tàng lī-iōng chit ê kiā-tō͘, chhiūⁿ chúi-le̍k-hoat-tiān kāng-khoán, lī-iōng chúi-chhiâng lâi hoat-tiān, kā chúi-chhiâng hoat-tiān-chām pìⁿ-chò ka-tī ê choan-gia̍p thoân-tūi, kiàn-li̍p ka-tī ê kok-ka.
在這個過程中，我們可能被歐洲人打敗，但是因為我們典章制度不斷完備的緣故，我們比起周圍的原始部落來說，優勢會越來越大。在這個部分就是拉鐵摩爾所謂的次級帝國主義，次級帝國主義是自古以來最危險的，不是近代就有的現象，例如，燕人衛滿，就利用漢武帝賞賜給他的鐵器，去統治、征服那些沒有鐵器的朝鮮部落，而西非各酋長國，在葡萄牙人面前的地位，差不多也是這個樣子。這個模式自古以來的。像古老的渤海國和東北亞的各藩國，最後成長為強大的遼國、金國和滿州帝國，他們在最初所面對的突厥人、鮮卑人，也是這樣的關係。因為技術傳播和秩序、造法能力從來是不平衡的，從來地球都不是平的，有他的坡度，利用這個坡度你就可以像水力發電站，利用瀑布的水力發電那樣，再利用瀑布發電站形成自己的一個專業集團，建立自己的國家。
In-ūi kok-chióng gōa-lâi sè-le̍k lâi-kàu, to̍h ē hō͘ pún-tē ê pō͘-lo̍k chiok che bô kāng ê soán-te̍k. Soán-te̍k liáu-āu ê kiat-kó, to̍h sī in ka-tī ê sun-á kah í-āu kiáⁿ-sun ê ūn-miā. Tāi-seng lán bô-hoat-tō͘ khòaⁿ chhut-lâi, Ji̍t-pún-lâng chiah tú-tio̍h Hu̍t-kàu ê sî-chūn, in hō͘ nn̄g ê tāi-sîn, mā to̍h sī hit sî ê tōa-chu-hô͘, khì sìn Hu̍t-kàu, liáu-āu khòaⁿ sìn Sîn-tō-kàu kah sìn Hu̍t-kàu ê ka-cho̍k ê kiáⁿ-sun kám ū chha-pia̍t, nā-sī sìn Hu̍t-kàu ka-cho̍k ê kiáⁿ-sun khah ū chhut-thoat, to̍h tāi-piáu Hu̍t-kàu khah hó, lán ē-sái sìn. Chit khoán si̍t-giām hong-hoat kài hû-ha̍p ián-hòa ê lí-lō͘, sè-siōng ê thâu-ba̍k kok chiap-chhiok tio̍h pí ka-tī koh khah sian-chìn ê bûn-bêng kah ti̍t-sū ê sî-chūn, lóng sī án-ne. Lô-má tè-kok kái-thé liáu-āu, Ki-tok-kàu thoân kàu Pak-au mā sī án-ne. Tùi pún-tē ê thâu-ba̍k lâi kóng, kàu-hōe sī chi̍t ê thong-óng gōa-kháu sè-kài ê mn̂g-lō͘, ē-tàng the̍h tio̍h pháng, sian-chìn ê mi̍h-kiāⁿ, kah pún-tē bô khòaⁿ-kòe ê thó-chè-mi̍h-á. Kah kàu-hōe kau-pôe, sìn kàu, chú-iàu to̍h sī ūi-tio̍h chia--ê mi̍h-kiāⁿ kah bō͘-e̍k mn̂g-lō͘, ē-tàng hō͘ ka-tī ê hāu-seⁿ kàu lâm-hong ê siu-tō-īⁿ khì o̍h ha̍k-būn kah ki-su̍t, tńg--lâi pún-tē liáu-āu, to̍h ē-tàng kái-piàn in goân-té thâu-ba̍k-kok lāi-té ê chèng-tī kio̍k-sè.
所以各種勢力的外來勢力的摻入，對於本地的各部落來說，等於是提供了一個不同選擇的機會。選擇，體現於自己和孫子以後子孫的命運。你在最初的時候不大能看出來，就像日本人在開始接觸到佛教的時候，他們的做法就是，讓兩個大臣，當時肯定就是當時的大諸侯去信奉佛教，然後比較一下信奉佛教和信奉神道的家族，他們的子孫的結果怎麼樣，如果信奉佛教家族的子孫確實挺強橫，那就說明佛教是個好宗教，我們也可以信奉一下的。這個實驗的方法其實是相當符合演化邏輯和大多數酋長國，世界上世界歷史絕大多數的時間地點，各酋長國在接觸了比自己更先進的文明和秩序以後，選擇升級的方式。基督教在羅馬帝國解體了以後，來到北歐，包括英格蘭在內的北歐，起的作用也就是這個樣子。對於本地的酋長國來說，教會是一個通向外來的，比如說，更強大，更先進的物質以及各種本地沒有的奢侈品，包括麵包的提供渠道。跟教會發展關係，包括皈依基督教，很大程度上是為了這些物質上的具體利益和貿易通道的緣故，可以得到一些，把自己子弟送到南方的修道院去學習學問和技術，把他們帶回來，改變他們在本地酋長國相互鬥爭當中的政治平衡。
Siáⁿ-mih sī pian-hō͘-chê-bîn? To̍h-sī kóng, lí ê téng-chàn kā ka-tī hoat-bêng sêng sū-tāi-hu, pí-lû kóng bó͘-mih Chîn-sîn, Hàn-chiòng, ia̍h-sī Tông-kok tāi-sîn ê kiáⁿ-sun. Tō chhin-chhiūⁿ tú-chiah lán kóng tio̍h ê Chîn-sèⁿ ka-cho̍k, khòaⁿ Sòng-lâng ê kì-lo̍k, in sī bân-cho̍k, Lâm-sòng khai-sí sî ia̍h tī chhiúⁿ-kiap Sòng-tiâu phài khì bé bé ê siong-tūi. Kàu liáu Bêng-tiâu, in ba̍k-chiu lóng bô nih chi̍t-ē, to̍h siá liáu chi̍t ê cho̍k-phó͘, kóng in sī Hàn-tiâu Kong-bú-tè ê chiong-kun Tân-pêng ê kiáⁿ-sun. M̄-koh in siá ê cho̍k-phó͘, nî-tāi lóng tàu bōe tio̍h, nā-sī àn-chiàu in ê cho̍k-phó͘ lâi sǹg, in ài 50-hòe chiah seⁿ kiáⁿ, chiok chē lâng lóng oa̍h pah-oa̍t-hòe, khòaⁿ ē chhut-lâi, in kî-si̍t sī pún-tē ê thâu-ba̍k-kok, ka-phó͘ sī āu--lâi o͘-pe̍h pian--ê.
編戶齊民的路線呢，則是意味著，你的上層把自己發明成士大夫，比如說發明成為某某某秦臣或是某某某漢將或是唐國大臣流放來的後裔，儘管從歷史考證的角度來講其實，比如說我剛剛提到的秦氏家族，很明顯，按照宋人方面的紀載，他們的家族在南宋初年的時候，還在搶劫宋王朝派到大理去的買馬商隊，而且明確地把他們紀載為蠻人。但是到了明朝的時候，他們就面不改色的給你編出一套家譜，說他們是漢將漢光武帝大將陳平的後代，儘管他們搞出來的家譜連年代都對不上，比如說，按照他們製造出來的家譜的話，那麼秦氏家族的平均算的話，應該在自己五十歲的時候才會生兒子，有很多人的年齡都應該超過一百歲，這很明顯就是後代人編家譜編得不對路才產生出來的，他們肯定就是當地的酋長國，後來才編出來的。
Tùi phó͘-thong-lâng lâi kóng, Hàn-hòa kah pian-hō͘-chē-bîn to̍h sī sún-sit in goân-té koàn-sì-hoat lāi-té ê khoân-le̍k, cha-bó͘-lâng sún-sit siōng chē. Nā-sī sìn Ki-tok-kàu kah I-su-lân-kàu, tian-tò sún-sit khah chió, jî-chhiáⁿ ē-tàng lī-iōng Ki-tok-kàu kah I-su-lân-kàu goân-té ū ê kui-chek-khò͘ lāi-té ê chō-hoat lêng-le̍k, kā in ka-tī goân-té to̍h ū ê koàn-sì-hoat seng-kip, sán-seng sin ê hoat-lu̍t, chit kóa hoat-lu̍t ē-tàng hō͘ in ê pō͘-lo̍k kah kiōng-tông-thé ta̍uh-ta̍uh-á tōa-hàn, bô-tek-khak ū chi̍t kong to̍h ē-tàng piàn-chò chu-hô͘-kok ia̍h-sī bîn-cho̍k kok-ka. M̄-koh chit ê kòe-têng su-iàu kúi pah tang, jî-chhiáⁿ ē ū kài chē ì-gōa. To̍h ká-ná Okinawa hit iūⁿ, ka-ji̍p Ji̍p-bûn kám hó? Sī ài chòe chi̍t ê chu-hô͘ ka-ji̍p Ji̍t-pún, ia̍h-sī ka-tī to̍k-li̍p chòe chi̍t ê kok-ka khah hó? Hit ê sî-chūn lán lóng m̄ chai-iáⁿ, ài tán í-āu chiah ē chai-iáⁿ tó chi̍t ê khah hó. Nā-sī hit ê sî-chūn Tōa-Chheng bô lī-iōng si̍t-bîn chú-gī ōe-hun ka-tī ê pian-kài, lī-iōng se-hong ê bú-khì kah ki-su̍t, koh ū siōng tiōng-iàu ê Koeh-sóng-tô in o̍h tńg--lâi ê "bān-kok-kong-hoat", lâi kā Chheng-kok lāi-té ê pòaⁿ to̍k-li̍p ê thâu-ba̍k-kok kīn-tāi-hòa, Chheng-kok it-tēng ē hi-le̍h-le̍h, pìⁿ-chòe pí chit-má koh khah chē ê kok-ka.
對於普通人民來說，漢化和編戶齊民化，就意味著人民損失了他們原有的習慣法權力，女性的損失尤其重大，而相反，如果皈依於基督教和伊斯蘭教的話，他們在這方面的損失就比較少，而且會得到，通過基督教和伊斯蘭教原有的積累的規則庫所提供的造法能力，能夠把他們自己原先的習慣法加以掇菁以後升級，而且還能夠通過新的思維接觸，產生出更多的法律來，這些法律可以保證他們的部落和共同體逐步長大，甚至有朝一日能夠升格為諸侯國或者民族國家，儘管這個過程可能需要幾百年，在接下來幾百年的發展當中還會有很多的意外產生，這意外可能比如說像沖繩琉球那樣，是不是要乾脆併入日本？作為一個日本的封建諸侯併入日本，會不會比獨立更好些？這些問題都是依靠事後才能夠確認的，在當時是判斷不出來的，如果當時大清國沒有依靠西方殖民主義的侵略和保護來劃清自己的邊界，利用西方武器和技術，以及其實更重要的就是，比起湘軍進口的西方武器更重要的就是，郭嵩燾他們學會的萬國公法，來把這些半獨立的酋長國加以近代化，那麼清國的疆土肯定會支離破碎，建立起比現在更多的國家。
Nā-sī án-ne, Tâi-oân eng-kai bōe pìⁿ-chò chi̍t ê kok-ka, ē ū chiok chē thâu-ba̍k-kok, lâm-pak sio̍k-î bô kāng ê si̍t-bîn tōa-kok. To̍h chhin-chhiūⁿ bîn-cho̍k kok-ka ê ián-hòa, kòe 30-tang liáu-āu, Bí-kok tī Ē-mn̂g ê kiâu-bîn to̍h ū khó-lêng ū pòaⁿ-to̍k-li̍p ê ki-hōe, tī Tâi-oân kah Hô-lân tong-Ìn-tō͘ kong-si kēng-cheng, kòe-têng tiong, sêng kin-á-ji̍t Ìn-nî ê Aceh hit iūⁿ, to̍h sǹg Ìn-nî teh phó͘-ki̍p Ìn-nî-Má-lâi-ōe, mā iu-goân kian-chhî ka-tī ê I-su-lân-kàu ê bîn-cho̍k, ia̍h-sī Ìn-tē-an Ki-tok-tô͘, to̍h ē chhut-hiān.
而在這種情況下，台灣大概不會是一個國家，而會是眾多酋長國，很可能南北都會在不同殖民主義的大國保護下，而像民族國家演化進程稍微慢三十年，那麼美國在廈門的僑民團隊，就會有半獨立的經營機會，經營他們在台灣的各個貿易體系，跟荷蘭東印度公司諸如此類的組織，相互競爭，這樣的相互競爭，就會變成未來建立像今天印尼境內亞齊那樣即使印度尼西亞國族發明進行當中，但是在普及印尼系西馬來語的過程當中，仍然堅持自己伊斯蘭教特殊性的亞齊民族這樣的，或者是印地安團基督徒這樣的組織，就會相應的產生。
Tī chit ê kòe-têng tiong, nā-sī Tōa-chheng tè-kok bô se-hong chù êng-ióng-siā, pí-jû Chó Chong-tông kah Hô͘ Soat-giâm bé tio̍h ê Au-chiu bú-khì, Chheng-kok kah i goân-té ū ê pian-hō͘-chê-bîn, to̍h ē kah múi chi̍t ê lo̍h-soe ê tè-kok kāng-khoán, chiām-chiām-á hō͘ koh thâu-ba̍k-kok chia̍h-khì. Só͘-í tī se-hong sè-le̍k ji̍p-lâi ê kòe-têng tiong, pau-koat Tōa-chheng tè-kok ê só͘-ū lâng lóng piàⁿ-sè ín-iōng se-hong ê chu-goân lâi ka-kiông ka-tī. To̍h sī án-ne, kòe-têng tiong sèng-lī ê lâng, to̍h sǹg in ê miâ-jī kah miâ-gī siōng ê chheng-ho͘ iu-goân kāng-khoán, in ka-tī lóng chá to̍h chiok se-hòa--ah. Chóng-lí-koh-kok-sū-bū-gê-mn̂g āu--lâi pìⁿ-chòe Tōa-chheng-kok ê gōa-kau-pō͘ kah kok-hông-pō͘, goân-té ê peng-pō͘ to̍h bô tiōng-iàu--ah, jî-chhiáⁿ chóng-lí-koh-kok-sū-bū-gê-mn̂g mā pìⁿ-chò châi-chèng-pō͘, châi-chèng í hái-koan ê siu-ji̍p ûi-chú, goân-té í chîⁿ-hō͘ chò ki-chhó͘ ê châi-chèng thé-hē mā bô tiōng-iàu--ah. Chit 2 khoán châi-chèng thé-hē sio-chhiong, tì-sú āu--lâi Chheng-kok pìⁿ-chòe kun-hoa̍t hūn-chiàn. Muhammed Ali kah Syria kiàn-li̍p ê Egypt, Syria, Tunisian, Ottoman tè-kok lāi-té ê Arab kok-ka mā sī tī kāng-khoán ê hái-koan sòe-siu thé-hē kah thoân-thóng sòe-siu thé-hē ê chhiong-tu̍t tiong, bān-bān seng-tióng khí-lâi.
在這樣的進行當中，如果帝國，大清帝國沒有得到西方輸液管的支持的話，就像是左宗棠和胡雪巖買的歐洲武器那樣，清國對所屬的編戶齊民，會像是所有的帝國衰敗時一樣的，漸漸地被各酋長國吞沒的。所以實際上是，在西方勢力進入的過程當中，包括大清帝國在內各方，都在積極引用西方資源來強化自己的勢力，能夠在這過程當中取得優勝的人，優勝的角色，即使他們的名字和名義上的符號跟原來一樣，實際上自身都已經深刻的西方化了，而且，像總理各國事務衙門，到最後變成大清國的外交部兼國防部了，原有的兵部，變成的完全不重要了，而且總理各國事務衙門同時還是扮演著財政部，傳統的以錢戶為基礎的財政體系，在以海關收入為基礎的財政體系之下變得不重要了，雙重財政體系是清國後期演化為軍閥混戰的關鍵因素，同樣進程，也就是製造了莫罕默德‧阿里和敘利亞軍閥建立起的埃及敘利亞突尼斯各國，奧斯曼帝國的阿拉伯國家也是在類似的海關稅收體系和傳統稅收體系對立當中，逐步成長起來的。
Tī chit-ê sî-chūn, koh sió-thâu-ba̍k-kok ia̍h m̄ chai-iáⁿ ka-tī ê miā-ūn, in chò soán-te̍k tiāⁿ-tiāⁿ chí-sī ūi-tio̍h ē-tàng tī kò-jîn ê seng-oa̍h lāi-té thau-chia̍h-pō͘ niā-niā. In kan-na hi-bāng chò tāi-chì ē-tàng khah khin-khó chi̍t-sut-á. Pí-jū kóng, nā-sī góa tòa-tī hú-siâⁿ, ū-khó-lêng seng-oa̍h ē khah hong-piān, chîⁿ mā khah chē, m̄-koh góa ê kai-kip tē-ūi mā ē kàng-kē, pí chò pō͘-lo̍k thâu-bak ê khè-kiáⁿ koh khah kē. M̄-koh nā-sī góa tńg-khì pō͘-lo̍k mā-sī ū-khó-lêng kah Bí-chiu Indian-lâng kāng-khoán, it-ti̍t hō͘ lâng ap-pek, tian-tò sit-khì ka-tī ê kiáⁿ-sun-pn̄g. Chia ê tāi-chì tong-sū-chiá tī hit-ê sî-chūn lóng bô-hoat-tō͘ àn-sǹg ē tio̍h, m̄-koh in ê kiáⁿ-sun iû-goân ài chiap-siū siong-èng ê chióng-lē kah têng-hoa̍t. It-poaⁿ lâi kóng, khah chū-iû ê thâu-bak-kok thé-hē ē ū khah tōa ê ki-hōe, m̄-koh bô it-tēng ē-tàng phah iâⁿ sìn-sok ùi gōa-kháu lâi ê iûⁿ-chhiuⁿ iūⁿ-phàu, to̍h sī án-ne, tn̂g-oán khòaⁿ-khí-lâi ū-lī ê mi̍h-kiāⁿ, té-sî-kan lāi-té ū-khó-lêng siū-tio̍h táⁿ-kek, m̄-koh m̄-koán án-nóa kóng, iû-goân ē-tàng pó-liû siōng-tōa ê chō-hoat-lêng-le̍k lâi chìn-hêng ián-hòa.
這時的各小酋長國，還不知道自己的命運，他們的選擇往往根據取巧的理由，就像跟個人日常生活當中的理由展開的，就是為了短期的是不是有一點點方便諸如此類的是不是習慣自己原有生活以及個人選擇。比如說，我住到台南府去，可能會生活上會比較方便，錢也比較多一些，但是相對的階級地位卻肯定是下降的，比起做某個部落酋長的義子來說可能相對階級下降，當相對回到部落以後，這個部落將來可能像美洲印第安人部落一樣，不斷受到擠壓，因此反而會失去了自己的子孫飯。這些事情都是當事人在當時不可能完全預料的，但是相應的獎勵和懲罰卻不可避免的要落在自己的子孫後代的頭上。通常比較自由的酋長國體系，比較能夠提供比較大的發展機會，但是不一定能夠敵得過迅速從外邊輸入的洋槍洋砲的打擊，因此長遠看來有利的東西，很可能在短期內遭到打擊，但是無論如何，造法能力的保存、演化，是不會差的。
Che tō sī teh kóng, pian-hō͘-chê-bîn sī chi̍t chióng khah kan-tan ê thóng-tì hong-sek. Tī hàn-hòa ê kòe-têng tiong, tōa-jîn-bu̍t, tōa tē-chú kah thâu-bak, theh ka-tī hoat-bêng sin-ê ka-phó͘ ê sî-chūn, ki-chhó͘ ê pō͘-lo̍k-bîn, mā to̍h-sī ka-ji̍p pian-hō͘-chē-bîn ē-chàn ê lâng, in-ūi sit-khì in chū-iû bú-sū ê chu-keh, to̍h ē tī sin-ê thé-chè lāi-té hō͘ lâng hoat-bêng chòe khò tōa-tē-chú seng-oa̍h ê chhân-tiān. In goân-té ê thoân-thóng ū-khó-lêng pó-liû tī lú-sèng ê kì-ek lāi-té, chia-ê thoân-thóng to̍h ē pìⁿ-chòe hō͘ Jû-ha̍k miâ-sîn tìn-ap ê hiâu-sû, tī chia ê hiâu-sû lāi-té iû-goân ū í-chá lú-sèng ê sèng-hong-sio̍k kah kia̍t-hun ê chū-iû. Pian-hō͘-chē-bîn ē seng ap-siok lú-sèng ē-tàng thoân hō͘ gín-á ê kì-ek, kā che tòng-chòe tōa-ka-cho̍k, Jû-ha̍k miâ-cho̍k khòaⁿ bōe khí ê bân-cho̍k kah siâ-su̍t, hō͘ in ê kiáⁿ-sun bô-hoat-tō͘ ùi kho-kí ê hong-hoat thê-seng kai-kip, in ê kiáⁿ-sun to̍h bô chhut-thoat, in ê cha-bó͘-kiáⁿ to̍h kan-na ē-tàng kè hàn-jîn ang-sài, in ê hāu-seⁿ to̍h chhōa bô bó͘ . To̍h sī iōng chit khoán bān-sèng chióng-cho̍k bia̍t-choa̍t ê hong-sek, kā ka-ji̍p pian-hō͘-chē-bîn thé-chè, m̄-koh bô hòng-khì pō͘-lo̍k koàn-sè-hoat ê ku-bîn bia̍t-choa̍t. Nā-sī in lâu-tī goân-té ê pō͘-lo̍k thé-hē lāi-té, to̍h ē-tàng chò chheⁿ-hoan, kah sin-ê si̍t-bîn-chiá kau-pôe, tit-tio̍h te̍k-sû chè-tō͘ ê pó-hō͘, kā ka-tī ê kiáⁿ-sun kah koàn-sì-hoat pó-liû, í-āu ia̍h-ū ki-hōe hoat-tián.
就是編戶齊民是比較簡單化的統治方式，就是，加入編戶齊民的底層，尤其是大多數的人口，在漢化的過程當中，發明了一條新的家譜的時候，大人物、大地主和酋長給自己發明一套新的家譜的時候，基礎的部落民，因為喪失了自己所謂的自由武士的資格，將不可避免的被在新的體制中被發明為，比如說依附大地主的賦什制的佃農，他們原先產生的傳統，可能保存在女性的記憶當中，因為主要的同化針對在哪一些人，保存在女性的記憶當中就會變成儒學名臣必須鎮壓的淫辭，因為在這些淫辭當中女性的性風俗和婚姻自由還有一定的保存，然後通過幾步驟的儒化，壓縮女性的可以向下一代傳播的記憶，把這些當作大家族，我們是儒學名族瞧不起的蠻風和巫風加以打壓，有這些蠻風巫風的人，子孫後代更加沒出路，原來透過科舉上升的渠道也會一個一個的關閉，最後，因為你們沒有前途，你們的女兒只能嫁給漢人，你們的男人將會娶不到妻子，以慢性種族滅絕的方式，把加入編戶齊民體制但又不肯捨棄部落習慣法的居民，漸漸擠到滅絕。而如果他們留在原先的部落體系當中，就可能以生番的方式跟新的殖民者打交道，獲得特殊制度的保護，把自己的子孫後代和習慣法一起保留下來，甚至還有發揚光大的機會。
Chóng-kóng, pian-hō͘-chē-bîn sī iau-kiû goân-té ê thóng-tī-chiá, thâu-bak, pō͘-lo̍k-bîn, hòng-khì ka-tī ê bú-khì, kā in sian-chó͘ phah-piàⁿ khiām ê chu-pún pìⁿ-chòe chèng-tī chu-pún, hō͘ ka-tī ē-tàng pìⁿ-chòe sū-tāi-hu, ē-tàng chia̍h kúi-á tài ê kiáⁿ-sun-pn̄g. Che to̍h sī thâu-bak kā ka-tī pō͘-lo̍k-bîn kiáⁿ-sun ê bī-lâi bē-khì, hō͘ ka-tī ē kiáⁿ-sun í-āu ē-tàng chia̍h-hó-chò-khin-khó. Ia̍h m̄-koh, in bô siūⁿ tio̍h, in ūi-tio̍h it-sî ê hong-piān Jû-hòa, hàn-hòa, pian-hō͘-chē-bîn-hòa liáu-āu, tē-chú thóng-tì chhân-tiān sī kài kan-tan ê tāi-chì, tē-chú ū chiok tōa ê koân-le̍k khì iau-kiû chhân-tiān, pí-jū-kóng ke chióng chi̍t-kóa chhài-soe án-ne. Nā-sī tī in í-chá ê pō͘-lo̍k koàn-sì-hoat lāi-té, múi chi̍t-ê lâng kah múi chi̍t-ê tan-ūi long ū ho̍k-cha̍p ê koan-hē, thóng-tī-chiá ê koân-le̍k to̍h kài sè. Pian-hō͘-chē-bîn liáu-āu, in té-kî lāi-té the̍h-tio̍h chìn-pō͘ ê hiáng-siū, m̄-koh in ê koân-le̍k mā sún-sit kài chē. To̍h sī án-ne, kāng chi̍t-ê pō͘-lo̍k ê lâng chò bô-kāng ê soán-te̍k liáu-āu, in ê ūn-miā to̍h chiām-chiām-á bô-kāng--ah.
總的來說，編戶齊民針對的是統治者、酋長和普通部落民，分別放棄自己的武器，而祖先武德所積累的資本被酋長的後裔當作政治資本，作為轉化自己為士大夫階級吃上若干代子孫飯的一種資本，等於是酋長賣掉了自己部落民的子孫後代的未來，來為自己的子孫後代爭取一個比較舒適的未來。但是，這個未來在更長時期也會失去的，儘管他們不見得有意識到這點，但是他們所做的，實際上就是為了一時的方便，簡化、儒化以後，編戶齊民以後，地主統治佃農，各方面都要簡便的多，不像原來部落習慣法當中，小的單位都有錯綜複雜的關係使你變得很難弄，依附於地主的佃農是很好弄的，是你可以隨便對他，種點蔬菜都可以提出單方面要求的，於是他們的權力，即使短期內物質獲得進步，他們的權力會受到相當大的損失，然後，同一批部落民在無意識當中做出了兩種不同的選擇之後，他們的命運也就漸漸開始分岔了。
Pian-hō͘-chē-bîn ê te̍k-sek sī i ū pho-tōng. Ông-tiâu heng-sēng ê sî-chūn, in-ūi in siū-tio̍h pó-hō͘, m̄-bián khai-chîⁿ, liáu-chu-goân khì keng-êng bú-le̍k, pó-hō͘ ka-tī, liú-lak ho̍k-cha̍p ê koaⁿ-si, in to̍h ē-sái choân-sim-sîn khì seⁿ gín-á, tì-sú jîn-kháu tōa po̍k-hoat, ká-ná goân-té ê goân-sí pō͘-lo̍k-bîn lóng bô khì--ah; khah chū-iû, chū-tī lêng-le̍k khah kiông ê pō͘-lo̍k to̍h bōe án-ne tōa-khí-tōa-lo̍k, in ê jîn-kháu sī kun-hêng cheng-tióng. Indian-lâng to̍h sǹg sī hō͘ Bí-kok pe̍h-lâng ap-pek, in ê jîn-kháu mā-sī ta̍uh-ta̍uh-á teh cheng-ka, in-ūi in mā-sī ùi pe̍h-lâng hiah tit-tio̍h chi̍t-kóa hó-chhù, lī-iōng pó-hō͘ ka-tī ê hoat-lu̍t te̍k-koân, in ē-tàng chòe chi̍t-ê pòaⁿ-to̍k-li̍p ê hoan-kok, m̄-sī hō͘ lâng tông-hòa ê pian-hō͘-chē-bîn. In ē-tàng pó-liû ka-tī te̍k-sû ê hoat-lu̍t thé-hē, ia̍h ē-tàng iōng Au-chiu-lâng ê jī-bú lâi siá ka-tī ê gí-giân, pó-liû í-āu ē-tàng chò chū-tī-pang cheng-chhú ka-tī koân-le̍k ê ki-hōe.
編戶齊民的特點是，波動性的，就是他在王朝興盛期可以在安全保護之下不必對武力、自我保護和複雜的訴訟做投資的情況下，全心全力用於生產和生育，可以達到一個人口大爆發，好像是在短期內，似乎能夠，在幾十年的王朝（……）內，似乎可以透過人口淹沒消滅原始部落民，然後在王朝崩潰期，又以大滅絕方式把他們得到的利潤吐出去；而比較自由，自治性比較強的部落，就沒有這樣大起大落，他們的人口基本上是均衡增長的，即使在受到打壓，像印地安人受到美國白人打壓情況下，他們的人口還是以比白人緩慢的方式增加，因為他們還是從白人的槍炮下得到一定的好處，通過保護自己的法律特權，做一個半獨立的藩國，而不是被同化的對象，能夠保留自己的特殊法律體系，還能夠用歐洲人的字母，來拼寫自己的語言，保留了以後以自治邦的方式爭取自己權力的機會。
Pian-hō͘-chē-bîn sī khò-sè pa̍t-lâng chiah tōa-khí--ê, tōa-khí liáu-āu it-tēng ē ū tōa-lo̍k. Tī chit ê kòe-têng tiong, tī in pàng-sak ê hit kóa hō͘ lâng kiò-chò bân-cho̍k siâ-su̍t ê koàn-sè lāi-té, sui-jiân ū chi̍t-kóa chin-chiàⁿ sī iá-bân--ê, m̄-koh in mā cháⁿ-tn̄g liáu ka-tī ê sin-hūn, in lâu-hā ê ka-phó͘ to̍h kah Kńg-se thó͘-ka-cho̍k kāng-khoán, bô-hoat-tō͘ tòng-chò chō-hoat ê ki-chhó͘. In lâu-lo̍h--lâi ê kan-na siáng seⁿ liáu siáng, miâ-jī kah nî-hòe lóng bô bú chheng-chhó. Ē-tàng chō-hoat ê châi-liāu, to̍h chhin-chhiūⁿ koh thâu-bak ū châi-sán kiù-hun sî beh án-nóa pān, kia̍t-hun ài án-nóa pān. Tī Se-au koh-kok ê kàu-khu lāi-té, chit khoán ê chu-liāu lóng iah tī leh. Kúi-pah-tang chìn-chêng bó͘-mih-lâng chhōa siáng, bó͘ chi̍t tè thó͘-tē bē hō͘ siáng, chia ê kì-lo̍k lóng iah-koh tī leh. Chit-má Eng-kok, Hô-lân ê chhun-bîn, lóng ē-tàng ùi che lāi-té chhōe tio̍h ka-tī ê kong-má kah chiok chē phû-tô-hn̂g bé-bē kè-sêng ê keng-kòe. Chia ê kì-lo̍k to̍h sī phó͘-thong-hoat ê ki-chhó͘, iōng chē to̍h ē-tàng seng-kip, chòe-āu to̍h ē-tàng si̍t-bîn gōa-kok.
這個就是編戶齊民是依靠別人的力量來實現大起的，大起本身就醞釀大落，在這個過程當中，他們在放棄那些被稱為巫術野蠻巫術，當然其中有一部份肯定是野蠻的，野蠻巫術和野蠻習俗的過程當中，截斷了自己的身分，他們留下來的、上層留下來的家譜，就像是廣西土司留下來的家譜那樣，基本上失去了做為造法的基礎。因為他們留下來的紀錄就是，誰生下誰，而且名字和生卒年限可能都沒有搞對之類的東西。比如說，各酋長之間，發生財產糾紛的時候，怎麼處理，婚姻怎麼安排這些。在伊斯蘭教體系內，可以做為進一步造法材料的東西就相應的損失了。在西歐各國教區當中，通常保留存著很完善的，幾百年前誰誰誰娶了誰，某一塊土地賣給了誰誰誰之類的紀錄，這些紀錄，現在英國荷蘭的村民還輕而易舉可以從這些紀錄當中找到自己的祖先，和各式各樣的葡萄園在幾百年來相互傳承買賣的紀錄，這些信息就是普通法的基礎，他們用得多了升級到一定程度就變成可以殖民外國，可以升級的法律體系了。
Bîn-cho̍k hoat-bêng sī ūi-tio̍h siáⁿ-mih? To̍h sī ūi-tio̍h beh bán-kiù ū-khó-lêng hō͘ lâng siau-bia̍t, tī beh hō͘ lâng siau-bia̍t, ê kì-tî. Lí kám ē-tàng chhōe-tio̍h kàu-chē ê kì-tî, iah-sī kan-na ài khò phian-kò͘-sū, che chha-put-to tō ē-tàng ū-chhek lí ê bîn-cho̍k hoat-bêng ê chiân-tô͘--ah. Pí-jū-kóng, ūi-siáⁿ-mi̍h Hô-lân bîn-cho̍k ē-tàng hoat-bêng sêng-kong? In-ūi múi chi̍t ê Hô-lân-lâng lóng ē-tàng ùi Ghent léng-tē, āu-lâi ê Ghent chū-iû-chhī kah tōa-táⁿ Charles hit-sî-chūn lâu lo̍h-lâi ê chu-liāu lāi-té chhōe tio̍h ka-tī ê sian-chó͘. “Seqalu” lāi-té kóng ê mi̍h-kiāⁿ, to̍h it-tēng ū chiok chē hiān-tāi Tâi-oân bîn-cho̍k hoat-bêng-ka tiông-sin chhōe chhut-lâi ê châi-liāu, pí-jū-kóng lāi-té to̍h ài ū chiok chē phó͘-thong-lâng ê miâ-sèⁿ, beh poaⁿ khì Tâi-lâm tòa kah beh tńg-khì pō͘-lo̍k ê phó͘-thong-lâng ê miâ-sèⁿ.
而民族發明起的作用是甚麼，就是挽救這些可能會被消滅或是即將被消滅的記憶，而你能不能找出足夠多的記憶還是只能靠編造，差不多就可以預測你民族發明的前途了。比如說，荷蘭民族為什麼可以發明出來？是因為根特領地以及後來根特自由市從大膽查理時期那些相應的紀錄我們都可以找出來，每一個人都可以追溯自己的祖先。像《斯卡羅》的描繪這些東西，他裡面一定是包括了現代台灣民族發明家，發明重新挖掘出來的一些材料，例如他當中有很多普通人的姓名，像要遷居到台南或是要回到部落那些普通人的姓名。
Tī Kńg-se hàn-hòa ê pian-hō͘-chē-bîn í-keng bô-hoat-tō͘ chhōe tio̍h ka-tī ê sian-chó͘--ah, Tâi-oân chhian-ku Tâi-lâm hú-siâⁿ ê lâng ê sè-le̍k kah miâ-sèⁿ mā í-keng chhōe-bô--ah, sui-jiân in sī chheⁿ-hoan chhut-sin, m̄-koh in ê kiáⁿ-sun ū-khó-lêng kā ka-tī kóng chòe ùi Tn̂g-soaⁿ kòe-lâi ê lâng, in-ūi in í-keng kā ka-tī ê sian-chó͘ pàng-bōe-kì--ah. Nā-sī i ài kā ka-tī tòng-chòe Tn̂g-soaⁿ lâi ê lâng, i to̍h ài ū chi̍t ê chhin-chhiūⁿ Tong-hàn tōa-chiong-kun Tân-pêng, Te̍k-chheng ê pō͘-hā Tân Tiong-sù chit khoán oân-choân ōe-hó͘-lān ê jîn-bu̍t. In ê miâ-sèⁿ kah sū-chek nā sêng sī khong-tiong lâu-koh, kan-na kóng i kah Sòng-tiâu hông-tè sio-chiàn, liáu-āu i chò liáu siáⁿ-mih tāi-chì lán to̍h lóng m̄-chai--ah, i ê sū-chek oân-choân bô-hoat-tō͘ piàn-chòe lán ka-cho̍k ê chèng-tī chu-pún lâi lī-iōng. Lâu tī pō͘-lo̍k ê lâng, tī Ji̍t-tī sî-tāi ū khó-lêng ē-tàng lī-iōng hoan-tē te̍k-sû tī-lí thé-hē, kā in ē-tàng tòng-chòe chō-hoat ki-chhó͘ ê chu-liāu, sêng Au-chiu Hô-lân kah Eng-kok ê kàu-khu kì-lo̍k kāng-khoán, pó-liû khí-lâi. Tī Kok-bîn-tóng thóng-tī ê sî-chūn hō͘ lâng tàn-hiat-ka̍k, hi-bāng ta̍k-ke kín kā i pàng bōe-kì, tán tio̍h kok-bîn-tóng thóng-tī kiat-sok liáu-āu, koh hō͘ bîn-cho̍k hoat-bêng-ka chhōe chhut-lâi, the̍h chia ê kì-lo̍k lâi phah ka-tī bîn-cho̍k hoat-bêng ê tiān-iáⁿ, nā sêng iōng Sienkiewicz siá ê tōa-hông-chúi sió-soat hip ê tiān-iáⁿ kāng-khoán, sī Poland bîn-cho̍k hoat-bêng ê chi̍t pō͘-hūn.
這些人在廣西的（……）已經是編戶齊民不可能（找到了），比如有一支遷入了台南府的那些人的勢力和姓名和記憶，多半也是消失了，他們儘管也是生番出身，但他們的子孫後代在他們的記憶當中，很可能把自己說成是唐山來的人，因為他們已經忘記了自己祖先，而唐山來的人就需要有一個東漢大將軍陳平這樣一個完全虛構，或者是像狄青的部將陳忠恕這樣完全虛構的名字，這個虛構的名字和事蹟都是懸在空中的，就是說他和漢朝將軍或是宋朝將軍打了幾仗，以後他做了甚麼事情我們就完全不知道了，他的事蹟完全不能夠轉化為我們家族的政治資本來利用。而留到部落去的那些，通過他們的交涉，可能後代在日治時期，通過番地特殊治理體系，相應的材料就像歐洲荷蘭或是英國的教區紀錄一樣，相應材料才能保留下來，然後在國民黨統治時期，又一次被打入冷宮，希望大家盡快遺忘，然後在國民黨統治結束以後，又被民族發明家釋放出來，依靠這些紀錄，來拍出一部相當於顯克維支（亨利·軒克維奇）小說的民族發明電影，因為這樣的電影本身就像是顯克維支的大洪水小說一樣，基本上就是波蘭民族發明的一部份。
Kā ta̍k-ke goân-té bô tiōng-sī ê mi̍h-kiāⁿ pìⁿ-chò ta̍k-ke tiōng-sī ê mi̍h-kiāⁿ, kā tit-beh siau-sit ê châi-liāu tiông-sin ó͘ chhut-lâi, án-ne ta̍k-ke to̍h ē khai-sí tiông-sin khì chhōe ka-tī ê ka-phó͘, hō͘ ka-tī kah kòe-khì ê Tâi-oân goân-chū-bîn kiàn-li̍p koan-hē, kā ia̍h-bōe oân-choân siau-sit ê ka-tī koh chhōe tńg--lâi. Tī chit ê kòe-têng tiong, chhōe bô ka-tī sian-chó͘ ê lâng, to̍h ē hoat-hiān, kā chi̍t ê pún-tē ê thâu-bak tòng-chòe sian-chó͘, ē pí chhōe Tn̂g-soaⁿ î-bîn chòe sian-chó͘ koh khah hó. Hoâiⁿ-ti̍t lóng sī pòaⁿ-lō͘ jīn kong-má, jīn khah lī-hāi ê m̄-sī khah hó? Iā-bat ū chi̍t tōaⁿ sî-kan, Prague ê chhī-bîn kám-kak jīn Tek-kok chu-sán kai-kip ia̍h-sī Hoat-gí sū-tāi-hu chòe chhin-chiâⁿ khah hó, lóng kóng ka-tī sī Luxembourg ông-tiâu ê Hoat-kok kong-chiok ê āu-tāi, ia̍h-sī Tek-kok Hamburg lâi ê seng-lí-lâng ê āu-tāi. M̄-koh, Bohemia ka-tī ê pún-tē bûn-ha̍k sán-seng liáu-āu, Prague chhī-bîn to̍h hoat-hiān, nā-sī kā ka-tī tòng-chòe lāu-kó͘-chá Czech kong-kok ē āu-tāi, to̍h ē-tàng kah Hoat-kok chit khoán bîn-cho̍k kok-ka pêⁿ-chē-khiā, án-ne koh khah ū bīn-chú. Siáng chiah sī chin-chiàⁿ Tek-kok seng-lí-lâng kah Hoat-kok kong-chiok ê āu-tāi, lóng í-keng bô tiōng-iàu--ah. Tiōng-iàu ê sī, tī bîn-cho̍k hoat-bêng ê sî-chūn, lí ē-tàng kā kî-sī-liān tian-tò kòe-lâi, kā hit-kóa chóng-sī si-koe óa tōa pêng ê, li̍p-tiûⁿ bô it-tēng ê tiong-kan phài, kā in ê bîn-cho̍k hoat-bêng kái-piàn hong-hiòng. Pún-lâi Bohemia sī Tek-kok ê chi̍t ê séng-hun, Hoat-kok ê chi̍t ê séng-hun, Napoleon tè-kok ê chi̍t ê séng-hun, kái-piàn in bîn-cho̍k hoat-bêng ê hong-hiòng, to̍h ē-tàng piàn-chòe “lán lóng-sī Czech bîn-cho̍k, Czech bîn-cho̍k kah Tek-kok bîn-cho̍k, Hoat-kok bîn-cho̍k pêⁿ-chē-khiā” an-nā--ah.
把大家不重視的東西，變成大家重視的東西，把可能會泯滅的材料，重新挖掘出來，於是大家又要開始重新尋找自己的家譜，自己和過去的台灣原住民建立關係，還沒有被完全消滅的自己會重新復活，找不到自己祖先的人，會在這個過程中發現，其實攀附一個本土部落酋長祖先，比起攀附唐山移民要好得多，同樣是攀附，我們為什麼不攀附更加有利的呢？曾經一度布拉格市民攀附德語資產階級，或者是法語士大夫更加有利的，大家都要說自己是盧森堡王朝的法國公爵的後代，或者說是漢堡來的德國商人的後代會更有面子。但是，波希米亞本土那些本土文學產生以後，布拉格市民就覺得，把自己說得是更加古老的捷克公國的後代，你跟法國平起平坐一個民族國家的後代，比起把自己發明為德語資產階級會更加有體面，至於誰到底真正是德國商人的後代，或者是法國公爵的後代，那已經是不重要的了。重要的是在民族發明時期，你通過歧視鏈的顛倒，使得本來永遠是風行草偃的很多中間派，立場不明確的人，把他們的發明方向，從波希米亞是德國的一個省，東歐是法蘭西的一個省，是拿破崙帝國的一個省，發明方向轉到我們都是捷克民族，捷克民族和德國民族法國民族平起平坐的方向來了。
To̍h sī án-ne, chhú-tāi Latin tè-kok ê Hoat-kok-lâng thóng-tī ê choân Au-chiu, Tek-kok-lâng thóng-tī ê kah Eng-kok, Hoat-kok pêⁿ-chē-khiā ê tōa-tiong-au, to̍h piàn-chò kin-á-ji̍t hi-le̍h-le̍h, ū chiok chē sió-bîn-cho̍k ê Tang-au--ah. Che sī chi̍t ê tōng-thài ián-hòa ê kòe-têng, siáng ê siaⁿ-sè khah tōa, khòaⁿ-khí-lâi khah siak-pha, to̍h ē-tàng koat-tēng chiok chē phó͘-thong bîn-chiòng bī-lâi ê kui-sio̍k--ah. Pí-jū-kóng, kok-bûn lāu-su chiâⁿ bô kán-tan chiah iōng Tiong-kok-bûn-ha̍k-sú kā Hàn-bûn-ha̍k, Tông-bûn-ha̍k, Sòng-bûn-ha̍k kah Goân-khek, pìⁿ-chò kāng chi̍t ê thé-hē, i ē hoat-hiān, nā-sī ta̍k-ke lóng chiàu “Seqalu” chit khoán ê tiān-sī kio̍k khí chòe bîn-cho̍k hoat-bêng, Tông-si, Sòng-sû, Goân-khek, to̍h ē hō͘ hoat-bêng sêng Latin-bûn-ha̍k, France-bûn-ha̍k, Germanic-bûn-ha̍k, án-ne hō͘-siang bô-koan-hē ê gōa-kok bûn-ha̍k. Kan-na Czech-bûn-ha̍k ia̍h-sī Estonia bûn-ha̍k chiah sī lán ka-tī ê bûn-ha̍k. Nā-sī Estonia pìⁿ-chò Napoleon tè-kok ê chi̍t ê pian-khu séng-hun, Estonia le̍k-sú to̍h ē siá kóng, Estonia bûn-ha̍k ê le̍k-sú sī ùi Lô-má tè-kok ê Latin-gí liû-bông koaⁿ-oân khai-sí, kàu France Napoleon tè-kok ê khai-hòa kàu-io̍k koaⁿ-oân, keng-kòe Germanic tè-kok ê tek-gí bûn-gē ho̍k-heng, siōng-bóe kàu chit-má ê pe̍h-ōe-jī ūn-tōng, kó͘-chá ê Latin-bûn, kīn-tāi ê Hoat-gí, hiān-tāi ê tek-gí, kah chit-má ê Estonia-gí sī kāng chi̍t ê thé-hē ián-hòa ê kòe-têng. To̍h chin-chhiūⁿ Hô͘ Sek-chi ê bûn-ha̍k sī Khut Goân, Lí Pe̍h, So͘ Tang-pho, Koan Hàn-kheng ê ti̍t-chiap āu-tāi kāng-khoán. M̄-koh, nā-sī bîn-cho̍k hoat-bêng sêng-kong liáu-āu, Khut Goân sī Chhó͘-bûn-ha̍k ê tāi-piáu, Lí Pe̍h sī Iran-bûn-ha̍k ê tāi-piáu, So͘ Tang-pho sī Iran-India bûn-ha̍k ê tāi-piáu, Koan Hàn-kheng sī Kim-Goân Bông-kó͘ Boán-chiu bûn-hòa ê tāi-piáu, in sī sì-ê bô-kāng-khoán ê bûn-hòa, kah lán chit-má Tâi-oân ê Hàn-jī, pe̍h-ōe-jī bô siáⁿ-mih tī-tāi
然後，法國人或者是德國人，法國人統治的，取代了拉丁帝國的全歐洲，和德國人統治的，和英法平起平坐的大中歐，就要變成我們今天看到的支離破碎、充滿眾小民族的東歐了。這是一個動態演化的過程，造勢誰更時髦一些、誰的聲勢更大一些，就能夠決定許多普通民眾將來的歸屬了。比如說，國文教師，好不容易依靠中國文學發明史把漢文學、唐文學、宋文學和元曲，所謂的唐詩宋詞元曲併成一個體系的國文教師，將會本能地看到，如果大家都像是按造《斯卡羅》這樣的影片方式去發明自稱的話，那麼唐詩宋詞元曲也會被發明為拉丁文學、法蘭西文學、日耳曼文學這樣的三個互不聯繫的互相沒有聯繫的外國文學，而只有捷克文學或者愛沙尼亞文學才是我們自己的文學。如果愛沙尼亞變成了拿破崙帝國的一個邊區省，那麼愛沙尼亞歷史必定會寫到，愛沙尼亞文學的歷史，從羅馬帝國的拉丁語流亡官員開始，到法蘭西拿破崙帝國的開化教育官員，經過日耳曼帝國的德語文藝復興，最後發展到現在的白話文運動，古老的拉丁文，近代的法語，現代的德語或現代的愛沙尼亞語是一脈相傳的過程。就像胡適之的文學，是屈原、李白、蘇東坡、關漢卿的直接後裔一樣，而民族發明成功以後，屈原是楚文學的代表，李白是伊朗文學的代表，蘇東坡是伊朗印度文學的代表，關漢卿是金元蒙古滿州文化的代表，他們是四個不同的文化，跟我們現在的台灣白話文、台灣拼音文字沒有任何關係。
Che to̍h tāi-piáu bô-kāng-khoán ê soán-te̍k, lán só͘-ū ê lâng lóng sī pún-lêng pí lí-sèng khah chē, kám-chêng ê éng-hióng pí hun-sek khah tōa. Tī lí ē-tàng lí-sèng siūⁿ-tio̍h goân-in chìn-chêng, lí to̍h ē pún-lêng ê hoat-hiān ui-hia̍p kah lī-ek tī tó-ūi. Sêng “Seqalu” án-ne ê mi̍h-kiāⁿ nā-sī chhut-hiān, to̍h chin-chhiūⁿ Poland bîn-cho̍k chú-gī kóng ê kāng-khoán, Poznan ê Tek-gí lāu-su ē thâu-chi̍t-ê kám-kak hûi-hiám, kóng Hôa-gí ê, tī Chhòa Eng-bûn sî-tāi chìn-chêng niá 18% thòe-hiu-kim ê kok-bûn lāu-su, chia̍h thih-pn̄g-óaⁿ ê kong-kàu jîn-oân, ē thâu-chi̍t-ê kám-kak hûi-hiám, in-ūi che sī in chèng-tī siōng ê choa̍t-sû tn̄g-hiuⁿ-hóe.
這就意味著不同的選擇，我們所有的人，都是本能的圈比理性的圈大，感情的圈比分析圈大，所以早在你自己的理性能夠分出原因以前，你就會感到威脅和利益所在。所以像《斯卡羅》這樣的東西產品一旦產生，那麼就像波蘭民族主義所描繪的那樣，波茲南的德語教師首先感到非常危險，講國文的、在蔡英文時代以前拿18趴退休金的國文教師，吃鐵飯碗的公教人員，首先就會感到威脅，因為這對他們是意味著政治上的斷子絕孫。
Péng-tò-tńg lâi kóng, 2 ê thé-hē ê kèng-cheng, khip-siu pau-iông ê le̍k-liōng khah tōa ê thé-hē, to̍h ū khah koân ê tē-ūi. Nā-sī lí-ê siaⁿ-sè ē-tàng kā tī bûn-hòa siōng kah Tâi-oân goân-chū-bîn khah chiap-kīn ê Tang-lâm-a î-bîn khip-siu, pìⁿ-chò kāng-khoán sian-chó͘ ê āu-tāi, án-ne Tâi-oân bîn-cho̍k ê hoat-bêng to̍h khiā hō͘ chāi--ah. Pí í-chá ê sū-tāi-hu koh khah i-óa koaⁿ-hú hoat-chîⁿ ê kong-kàu jîn-oân, chù-tēng ē sôe-pāi, in-ūi in ê bûn-hòa seng-sán-le̍k kah jîn-kháu seng-sán-le̍k, lóng kài kē. Kó͘-chá sî ê sū-tāi-hu kai-kip ū koaⁿ-hú kah tē-chú nn̄g hong-bīn ê chi-chhî, in tī bîn-kan ia̍h ū hoat-tō͘ thè-ún, hiān-tāi bîn-cho̍k kok-ka kiàn-li̍p liáu-āu ê kok-gí thui-kóng kai-kip oân-choân sī khò in ê bîn-cho̍k hoat-bêng oa̍h ê, chit ê bîn-cho̍k hoat-bêng nā-sī sí-bông, to̍h tāi-piáu in ka-tī ê thâu-lō͘ ē ta̍uh-toa̍h-á toān-choa̍t, jî-chhiáⁿ in ê kiáⁿ-sun ē tī pí bat-lâng koh khah òaⁿ ê sî-chūn chiah m̄-kam-goān ê ka-ji̍p sin-ê bîn-cho̍k hoat-bêng, tit-tio̍h khah kē ê kai-kip tē-ūi.
反過來兩種體系間的競爭就要看你的吸納能力了，你製造出來的聲勢使你比如說，能夠把跟文化上、跟台灣原住民本來就比較接近的那些東南亞移民的部落吸引過來，認為我們也是同宗同族的後代的話，那麼台灣的民族發明基本上站得住腳了。而已經僵硬的，基本上，比士大夫階級、過去士大夫階級更加依賴官府撥款的公教人員階級，是注定要萎縮的，因為他們的文化生產力和自然生育力都非常低，還不如古代士大夫階級，古代士大夫階級有官府和地主兩個來源的支持，在民間還能退隱的，而現代民族國家建立以後的國語推廣階級，是完全根據他們的所依賴的民族發明同進退的，這個民族發明的死亡，就意味著他們自己的生計將會漸漸斷絕，而他們的子孫，會在比別人更晚的時候，被迫、不情願地加入新的民族發明，因此得到較低的階級地位。
Bîn-cho̍k hoat-bêng to̍h ká-ná khui-kong-si kāng-khoán, seng-lâi ê lâng to̍h ē-tàng khiā tī khah hó ê ūi. Ūi-siáⁿ-mi̍h lán ài cheng-chhú bîn-cho̍k hoat-bêng? Góa goân-té sī siōng-téng-lâng, nā-sī ài chiàu lí ê bîn-cho̍k hoat-bêng, góa to̍h pìⁿ-chò hā-téng-lâng--ah, che choa̍t-tùi bē-ēng-chit, ūi-tio̍h chèng-bêng goán sè-sè-tāi-tāi lóng sī siōng-téng-lâng, lín chit-má chiām-sî khah iâⁿ-bīn kan-na sī chi̍t ê ì-gōa ê gōa-lâi ji̍p-chhim, goán it-tēng ài hoat-bêng ka-tī ê bîn-cho̍k hoat-bêng chiah ē-sái.
民族發明的東西像公司創立一樣，就是最先來的人站高階級，跟所有體系都是這樣子。為什麼我們要爭民族發明，我是上等人，按照你的民族發明，我老人家就變成下等人了，你們這些混蛋，是可忍孰不可忍，所以為了證明我們世世代代都是上等人而你們暫時佔了上風的階段只是一個不幸的外來入侵，我非得發明一個民族發明不可。
Nā-sī lí í-keng soe kah m̄-nā-sī hō͘-lâng khiā-tī thâu-téng, koh hō͘ lâng khiā-kàu lí kiáⁿ-sun ê thâu-téng, án-ne lí goân-té to̍h beh bia̍t-bông--ah, to̍h m̄-bián siūⁿ-beh tī kong-si lāi-té seng-chit, mā m̄-bián khì tha̍k tāi-ha̍k khó gián-kiù-só͘--ah, hoâiⁿ-ti̍t lí to̍h í-keng seng jīn-su--ah. Lí kui-khì to̍h tī pún-tē chhōe chi̍t ê lô͘-môa chò i ê sió-tī to̍h hó--ah kám m̄-sī? Í-āu ia̍h m̄-bián khó-lū pat-ê mi̍h-kiāⁿ--ah, siōng ki-pún ê hùn-tàu tē-ūi to̍h sī chèng-tī tē-ūi, nā-sī bô chèng-tī siōng ê pó-hō͘-sòaⁿ, lí bú siáⁿ lóng sī liáu-jiân.
反過來，如果我已經衰到，媽的你騎到我頭上來，而且我還願意讓你騎到我的子孫頭上，都可以這麼鬼混下去的話，那你本就是快要滅亡、活該滅亡的，你也不必在公司裡面升職，也不用去讀甚麼大學考甚麼研究生，反正你就是先認輸了嘛。你就在本地找一個豪強去給他當嘍囉不就好了嗎？以後也不必在考其他建設了，最根本的奮鬥地位就是政治上的，政治上沒有保護傘，你在公司裡面搞這一切，都是浮雲而已。
留言
張貼留言